„Kootjebroekers maken
hun eigen wetten”

De hele zaterdag is het onrustig. Medewerkers van de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) arriveren al voor zeven uur en kunnen ongehinderd naar de tien boerderijen die vandaag op de planning staan. Een aantal boeren en vooral steeds meer jongelui kijken toe.

Het gaat mis als een grijper uit Olst zich in het dorp vertoont. Een boer zet resoluut zijn Mercedes voor het gevaarte, stapt uit en raakt helemaal van de kaart. „In Olst heerst mond- en klauwzeer en die gasten komen híer ruimen? Dat kán niet”, tiert hij. De grijpermachinist moet zijn sleutels afgeven. Ook een vrachtwagen voor het afvoeren van dode beesten en wat ruimingsploegen kunnen hun auto's aan de kant zetten.

De massa groeit snel aan. „Hier staan niet de getroffen boeren”, legt een jonge boerenzoon uit. „Die zijn geestelijk afgemaakt. Dus komen wij voor hun belangen op.” Insiders zien veel mensen van buiten Kootwijkerbroek. Medewerkers van loonbedrijven zetten grijpers en trekkers voor verschillende zijwegen, waardoor de RVV'ers klem komen te zitten. „Nu weten we tenminste wie we blokkeren”, klinkt het nuchter.

Schadevergoeding
Over het algemeen is de stemming niet vijandig. Voor een vrachtwagen die vers brood komt afleveren, wordt ruimte gemaakt en ook personenauto's kunnen met enige vertraging hun weg vervolgen. Tegen tienen blijkt dat de meningen verdeeld zijn. Een Kootwijkerbroeker boer meldt zich bij de afzetting aan de Veluweweg. „Wie van jullie kan ik erop aanspreken als ik straks word gekort op mijn schadevergoeding?”

De actievoerders halen hun schouders op. „De mannen van Brinkhorst vinden dit prima”, gaat de boer verder, „maar geruimd wordt er toch.” Boze gezichten rondom. „Jij praat iedereen de kop naar de grond.” De boer: „De wet is de wet.” Een jonge knaap: „Dit is Den Haag niet. Kootjebroekers maken hun eigen wetten.” Een agrariër: „We zien wel wat ervan komt. We kunnen nu zeggen dat we ons vee tenminste niet zomaar weggeven.”

Hobbyboer Evert van de Beek weigert de mensen van de RVV hun gang te laten gaan. „Ik heb een koe van acht jaar, drie kalfjes en wat dwerggeitjes. De argumenten op grond waarvan mijn dieren moeten worden afgemaakt, deugen niet.” Kalm zet hij uiteen waarom. Het blijkt dat na het eerste mkz-geval –bijna 15 dagen geleden werden bloedmonsters genomen– geen nieuwe uitbraken zijn vastgesteld in Kootwijkerbroek. „En dat terwijl de RVV beweert dat het virus zich progressief verspreidt. Ik concludeer dus dat de ziekte hier niet ís.” Van de Beek krijgt de RVV'ers op zijn erf zover dat ze toegeven dat ruimen eigenlijk niet nodig is. „Dat vind ik moedig van ze. Hopelijk wordt uitstel afstel.”

Geruchten
Een groot deel van Kootwijkerbroek gelooft niet dat er mkz is. Rond het door het ID-DLO vastgesteld mkz-geval doen de wildste –ongefundeerde– geruchten de ronde. De boer in kwestie zou mkz hebben gesimuleerd, hij zou van zijn veestapel afwillen, enzovoort. „Was hier een tweede of derde geval vastgesteld, hadden wij hier niet gestaan”, wil een jonge actievoerder wel kwijt. „Wij laten niet voor niets 80.000 gezonde dieren afmaken. De werkelijke reden is dat de Veluwevallei leeg moet om ruimte te maken voor recreatie. Mkz is een prachtige aanleiding.”

Rond twaalf uur ziet de RVV af van verdere ruimingen. Op twee boerderijen is het vee inmiddels gedood, maar de kadavers kunnen niet worden afgevoerd. In de lucht cirkelt een politievliegtuigje, dat later wordt afgelost door een helikopter met camera. De agenten aan de afzettingen krijgen het een en ander over zich heen –„eigen volk tegen eigen volk, hoe kan je dat doen, man?”– maar weten zich prima te handhaven. De RVV'ers hebben al helemaal niets te duchten. 's Middags komt het halve dorp langs om te kijken hoe de zaken ervoor staan. „Het lijkt wel Koninginnedag”, grapt iemand terwijl hij naar moeders met kinderwagens wijst.

Even lijkt het erop dat de actievoerders genoegen nemen met de afgelasting van de ruimingen. Trekkers en grijpers gaan aan de kant. Geen RVV'er die vertrekt. Na veel discussie worden de landbouwmachines even later weer op hun plaats gezet. Geruchten als zou de mobiele eenheid klaar staan om in te grijpen, doen de stemming geen goed.

Een busje van de RVV rijdt zich vast tegen een enorme shovel. Binnen de kortste keren staat daar een vijftal koele kikkers –twee met kale koppen– van een speciale politie-eenheid omheen. Er blijken gevaarlijke stoffen –waarschijnlijk verdovingsmiddelen– in de auto te zitten. Als de bus –de banden staan al snel leeg– wordt leeggehaald, is het duidelijk dat de ME zich opmaakt voor de finale. „We halen de RVV'ers eruit”, aldus politiewoordvoerder Jos Rouwen. „Vóór de zondag.”

Hoongelach
Om kwart voor acht nadert het ME-peleton over de Kootwijkerdijk. Stap voor stap. Gepantserde overvalwagens rijden erachter, plus een aantal ingehuurde kraanwagens die obstakels kunnen opruimen. Een shovel en een aantal tractoren van actievoerders laten zich opdrijven. Ze willen richting hervormde kerk –in die buurt zitten de RVV'ers– maar de politie staat dat niet toe. Honderden betogers gaan op de grond zitten om zo de ME tegen te houden. Die verzoekt hen via de megafoon weg te gaan. Hoongelach valt de sterke arm ten deel.

Dan is er plotseling beweging. Een veegactie, die nog geen tien seconden duurt, en de kruising is schoon. Tal van betogers en kijkers springen over de sloot het maïsland in. De shovelchauffeur begint de ME te sarren door langzaam richting de politiemensen te rijden. Dan is het feest uit. Als katten vliegen vier, vijf mensen van een arrestatieteam tegen het gele gevaarte omhoog. Een ruit sneuvelt. De jonge boer –hij blijkt uit Otterlo te komen– verzet zich wild, een van de agenten raakt gewond. Met veel geweld wordt de jongen tegen de grond gewerkt. Even later is hij onderweg naar de cel.

Voor de menigte is de arrestatie het sein om echt in actie te komen. De eerste zandkluiten vliegen door de lucht. Bemiddelingspogingen lopen op niets uit. Normaal overleg is niet meer mogelijk, alles en iedereen overschreeuwt elkaar. De hervormde predikant J. Niesing kan ook geen potten breken. Wat hij naar zijn hoofd krijgt geslingerd is al erg voor 'gewone' mensen, laat staan voor ambtsdragers. „Dit is geen reclame voor een christelijk dorp.”

Om halftien vraagt de ME voor de laatste keer ruimte te maken. „Anders doen wij het.” Dit is geen loos dreigement. De wapenstokken komen eraan te pas om de betogers achteruit te drijven. Bakstenen, hout, zand en grind vliegen door de lucht. De oorlog is compleet. Boeren, burgers en buitenlui raken uitzinnig. „Nazi's, beulen, vegetariërs!”

Doodsbang
Bij de afzetting aan de Grote Muntweg houdt het peloton even halt. Dat de boeren ook kunnen slaan, blijkt wel als een ME'er verdwaasd en met zijn helm in de hand dekking zoekt achter de rug van zijn collega's. De door de RVV ingeschakelde hulptroepen moeten nú rijden, gebaart een ME-commandant vanuit een ME-bus. Een grijper –ook uit Olst– bijt het spits af. De chauffeur, een jonge vent, voert zijn snelheid zo hoog mogelijk op en rijdt op de menigte in. Wonderwel raakt hij niemand.

Dan volgt de rest. Schreeuwende actievoerders, brekende autoruiten en loeiende motoren zetten de toon. De ME-bussen zijn berekend op bakstenen, de privé-auto's van de RVV'ers niet. Doodsbang proberen zij weg te komen richting Barneveld. Echt gesmeerd gaat dat niet. De ME voert diverse charges uit om de betogers terug te drijven.

De dollemansrit door het dorp duurt niet lang, maar de schade die in korte tijd wordt aangericht is groot. Overal ligt glas. Om tien voor tien is het dorp 'schoon'. „Die komen hier dus nooit meer terug”, hijgt een boerenjongen met een wilde blik in zijn ogen. Wat hem betreft is de actie geslaagd, al zullen de autoriteiten daar van hun kant ook zo over denken.

De klemgereden RVV bus wordt in brand gestoken, evenals een in de sloot geduwde Ford Sierra. De wagens branden binnen de kortste keren als fakkels. Geen agent die de zaak in de gaten houdt. „Nee, we komen vanavond niet terug”, verzekert politiewoordvoerder Rouwen. „Hoe is de sfeer? Bepaald niet zoals die kort voor de rustdag hoort te zijn.”