Dikke tranen bij een ruiming

Britstra

In de Dierenartsenpraktijk Vaassen heerst al dagen een crisissfeer. „Een afschuwelijke drukte, maar het geeft onderling wel een band.” Per dag krijgen de vijf veeartsen en drie assistenten zo'n 300 telefoontjes te verwerken. Van verontruste boeren, van huilende boeren.

Het eerste mkz-geval in Nederland, van woensdag 14 maart, staat Schuurmans nog helder voor de geest. De veearts werd door boer Van der Weerd uit Oene bij een van zijn zieke geiten geroepen. Een beest met verhoging en streepvormige vlekken op de spenen. „Er waren aanvankelijk veel aanwijzingen dat het geen mond- en klauwzeer was.”

Crisisteam gebeld, team 1 en 2 arriveerden. Een dag later werden meer geiten kreupel en kregen ook streepvormige vlekken op de spenen. Een test van ID-Lelystad om 23.00 uur was negatief. Zaterdag werd een geit naar Lelystad gebracht. Een patholoog-anatoom reageerde ernstig verontrust op de symptomen. „De onzekerheden werden langzaam zekerheden.”

„Ik heb de boer er voorzichtig op voorbereid. Ik zei: Als dit zo doorgaat, Gerrit, gaat het niet goed. En het ging niet goed. Op zo'n moment dat je de voorlopige uitslag hoort, krijg je een kikker in de keel.” Zaterdags –nog voor de definitieve uitslag– werd de boerderij geruimd: 500 geiten en 74 kalveren. De eerste ruiming voor de veearts uit Vaassen. „De boer werkte coöperatief mee. Hij heeft er alles aan gedaan om zijn collega's de ziekte te besparen.”

Ingrijpend
Het massaal afmaken van vee grijpt diep in, weet Schuurmans na vier ruimingen. Bij de boer, bij zijn gezin, maar ook bij de veeartsen. „Er worden wat traantjes weggepinkt. Je staat er bij te huilen.” Toch is hij te veel vakman om zijn emoties te tonen. „Je huilt. Maar niet zichtbaar.”

Schuurmans ziet zich tijdens zijn gewone werkzaamheden regelmatig genoodzaakt dieren af te maken. Dezelfde ingreep is onder de huidige omstandigheden totaal anders. „Normaal gesproken geef je een dwarse koe die rechtsaf wil, wel eens een tik om hem linksaf te laten gaan. Daar is niks mis mee. Maar op dit moment doe je dat niet. Uit respect voor het leven. Je behandelt de dieren in deze situatie anders.”

De veearts probeert op te treden als vertrouwenspersoon voor de getroffen boeren. „Je moet er zijn voor hen. We proberen emotioneel met hen mee te denken. Door het vakjargon van de onderzoekers voor hen te vertalen, door informatie te geven. Geen tijd hebben, laat staan geen zin hebben, is er deze weken niet bij. Je moet op je post zijn.”

Niet verplicht
De veearts is niet verplicht ruimingen uit te voeren. De Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) beschikt daarvoor zelf over enkele teams. Toch kiest de Vaassense veearts er bewust voor om mee te werken aan het doden van de dieren. „Boeren willen dat hun vee op een nette manier wordt geruimd.”

De RVV'ers zijn daar volgens de veearts niet geschikt voor. „Dat zijn vooral ambtenaren, die toezicht houden op de papieren in slachthuizen. In theorie kunnen ze het misschien wel, maar in de praktijk zitten ze te prutsen. Velen hebben in geen vijftien of twintig jaar een spuit aangeraakt. Als een koe op de grond spartelt, moet je hem snel en vakkundig kunnen afmaken. Je weet dat het moet gebeuren. Maar dan liever op een nette manier.”

Ondanks de massaliteit van de ruimingen wordt het doden van dieren geen automatisme. „Je denkt er veel bij na. Het geeft een heel naar gevoel. Het wordt een sleur, maar je bent je er terdege van bewust dat je met die sleur bezig bent. Je verstand staat echt niet op nul.”

De veearts zit ook met zijn vraagtekens bij de grootscheepse ruimingen. „Je hebt geen antwoorden. Dit kan niet de bedoeling van leven zijn. Als katholiek geldt voor mij: Heb je naaste lief. Dat strekt zich voor mij ook tot de dieren uit. Tegelijkertijd weet je dat er geruimd moet worden. De enige zekerheid die je hebt, is dat het móét gebeuren. Zo'n ruiming geeft een diep gevoel van onbehagen. Maar alleen met je gevoel kom je er niet.”

Ruimingen
Koeien en kalveren worden bij de ruiming bedwelmd met een schietmasker. Daarbij krijgen ze een pin door het voorhoofd die door een deel van de hersenen wordt geschoten. Het getroffen dier valt reflexmatig op de grond, legt Schuurmans uit. In een slachthuis verbloedt het beest vervolgens. Bij de boerderijruimingen blijft het verbloeden achterwege. „Het beest krijgt een dodelijke injectie toegediend. Om verspreiding van het mkz-virus en een smeerboel op het bedrijf te voorkomen.”

Voor het ruimen van varkens maakt de RVV gebruik van vier elektrocutiewagens. De varkens worden aan de lopende band in de wagen met stroomdraden gejaagd, waar ze „een 100 procent dodelijke stroomstoot” krijgen. Van elke koe wordt vooraf een bloedmonster genomen, van elke zeug achteraf. Bij mestvarkens worden steekproeven genomen: 10 procent van de beesten wordt onderzocht.

Schuurmans heeft op zich geen moeite met de ruimingen. „We hebben als land gekozen voor deze methode. We volgen hiermee de draaiboeken die democratisch zijn vastgesteld. Alle partijen hebben daar hun mening over mogen geven: van VVD tot PvdA en van D66 tot SGP. Dit zijn de gevolgen van ons non-vaccinatiebeleid.”

Ook met preventieve ruimingen heeft de veearts geen moeite. „Het is nu niet de tijd om daar uitgebreid over te discussiëren. Ik heb daar nu ook nog geen mening over, omdat we niet weten wat de gevolgen voor Nederland zijn. Ik sluit niet uit dat als deze epidemie voorbij is, we de draaiboeken bijstellen.”