Zand in de witte motor

Bezoekers van de Nijkerkse dagvers-fabriek van Coberco Friesland staan in de bezoekhal meteen oog in oog met fleurige pakken yoghurt in een houten 'reclamekoe'. Grote vraag is hoe lang er nog pakken melk en yoghurt en toetjes de deur uitgaan. Sinds gisteren draaien alleen nog de drie dagverslocaties (Nijkerk, Groningen, Arnhem) van de zuivelproducent.

De rest van de 35 locaties van Coberco Friesland heeft de deuren moeten sluiten. Er is geen melk. In ieder geval tot zaterdagavond mag er geen druppel melk van het boerenerf. De angst voor verspreiding van het mkz-virus zit diep. Bezoekers van de Nijkerkse fabriek moeten, naast de gebruikelijke stofjas en pet, ook stofschoenen dragen.

Eerste levensbehoeften
Gistermiddag draaiden de machines in Nijkerk nog door. „Alle melk die we nog hebben, gebruiken we voor de eerste levensbehoeften, zoals gewone melk en yoghurt”, zegt woordvoerder R. van Dongen. „De productie van bijvoorbeeld kaas ligt nu stil. Daar merkt de consument nog niets van, omdat er nog voorraden zijn.”

De crisis is fors. 140 melkwagens van Coberco Friesland staan stil. Meer dan de helft van de 5500 werknemers is gisteren naar huis gestuurd. „Bij mijn weten is het nog nooit voorgekomen dat de totale aanvoer van melk stil kwam te liggen”, zegt Van Dongen. De zuivelproducent denkt erover melk uit Duitsland te importeren. Ook Campina Melkunie, de andere grote zuivelproducent in Nederland, overweegt melk uit België en Duitsland te halen.

De Nederlandse zuivelindustrie vindt dat het vervoersverbod voor rauwe melk morgenavond moet worden opgeheven. Als het ministerie van Landbouw het verbod verlengt, gaat dat ten koste van de veehouders, het milieu, de consument en de export, aldus de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO). De zuivelbedrijven willen na het vervoersverbod van 72 uur weer melk bij de boeren ophalen volgens een streng hygiëneprotocol.

Harde klappen
In de Nijkerkse fabriek krijg je geen straaltje melk te zien. In enorme ketels wordt de melk door verhitting van bacteriën ontdaan (gepasteuriseerd). Via een roestvrij stalen buizenstelsel stroomt de melk naar de inpakafdeling. Ratelend vliegen talloze pakken en flessen melk en yoghurt over een labyrint van lopende banden. Aan het vouwen, vullen, stapelen en afvoeren van de pakken komt geen mensenhand meer te pas.

Bij de vouwmachine plukt een werknemer een kapot pak uit een apparaat. De man zit in spanning over z'n nabije toekomst. „Het is een ramp, ik hoop en verwacht van tijdelijke aard. Ik ben van boerenafkomst, dus ik weet wat de mensen mee moeten maken. De boeren krijgen nu harde klappen.”

In de laatste hal rijden chauffeurs op automatische palletwagentjes doorlopend honderden rolcontainers en kratten naar de laadplekken. Daar worden de zuivelproducten de vrachtwagens ingereden. Romige boerenkarnemelk, gele vla. Bestemd voor Meppel, Amsterdam, Rijnsburg, melden prints op de kratten.

Bij de straat
Buiten op het fabrieksterrein koppelt een vrachtwagenchauffeur een dikke, blauwe slang van zijn tankwagen. In een kwartier tijd is 33.000 liter melk vanuit zijn wagen naar een ondergrondse tank gestroomd.

De chauffeur zit sinds kwart over drie 's morgens op de weg. Hij heeft melk van fabriek naar fabriek vervoerd – boerderijen zijn deze dagen immers taboe. De vervoerder merkt dat de politie een oogje in het zeil houdt. „Vannacht werd ik aangehouden. Of ik bij een boerderij was geweest, vroeg de politie. Nee dus. Ik liet mijn papieren zien en kon weer gaan rijden.” De nabije toekomst is hoogst onzeker. „Misschien zegt de baas straks: Ga maar naar huis. Dan loop ik bij huis. Ik denk niet zo gauw dat we ander transportwerk kunnen doen.”

Buren
Menige boer moet deze dagen met pijn in hart kostbare melk in de gierkolk laten lopen. Een van hen is veehouder Maarten Post (48) uit Rotterdam. Hij heeft 75 stuks rundvee, waarvan 35 melkkoeien. Verder bezit hij 23 fokschapen en 25 lammeren.

Als gevolg van het vervoersverbod van melk kan hij zijn voorraad niet meer kwijt en moest hij gisteren 1400 liter weg laten stromen. „Dat is erg vervelend. Je hebt koeien en melk gekregen voor voedsel. Niet om weg te gooien. Bovendien loop ik een schadepost van 1000 gulden op.” Om de pijn een klein beetje te verzachten, heeft Post melk uitgedeeld aan zijn buren. „Maar dan gaat het om een liter of tien. Dat helpt ook niet veel.”

Door het vervoersverbod dat een aantal weken geleden is ingesteld, heeft Post een overschot aan jonge kalfjes en lammeren. „Dat geeft extra werk en ongemak.” Uiteraard hoopt de veehouder vurig dat de mkz-epidemie hem voorbijgaat. „We zitten hier in een gebied met wat minder veehouders, naar Gelderse maatstaven. Ik hoop dat deze onrust na een paar weken is afgelopen en dat we dan weer normaal verder kunnen.”