”Geen mkz, dan niet ruimen”

Door H. van den Berge en A. de Jong
KAMPEN – Onder boeren is grote onrust over de preventieve ruiming van gezonde veestapels. Met acties willen ze noodvaccinaties afdwingen. Maar minister Brinkhorst van Landbouw vindt het daarvoor nog te vroeg en kiest voor vernietiging van de dieren. De bewindsman voelt in zijn nek de hete adem van de Europese Commissie, die zelfs een voorkeur voor brandstapels heeft.

Scherp steekt het vuur af tegen de donkere nacht. Op enkele boerenerven bij Kampen heeft een tiental veehouders gisteravond vuren aangestoken. Ze protesteerden tegen de preventieve ruimingen. „Het is dramatisch, dramatisch dat er gezond vee wordt afgemaakt. Laten ze alsjeblieft beginnen met enten.” De boeren vrezen dat ze hun veestapel verliezen nu een paar kilometer verderop in Oosterwolde een van mond- en klauwzeer verdacht bedrijf woensdag preventief werd geruimd.

Volgens een woordvoerder van de boeren waren de vuren van symbolische betekenis. „Dat is precies wat de minister niet wil”, doelend op de uitspraak van Brinkhorst dat die niet wil meemaken dat vee verbrand wordt. ”Geen mkz, dan niet ruimen”, is het motto van de protesterende boeren. Ze willen dat al het vee in Nederland direct wordt gevaccineerd, zodat het beschermd wordt tegen het zeer besmettelijke virus.

Het verzet tegen de preventieve ruimingen leeft breed. Boeren in Gelderland en Overijssel dreigen zelfs met tractoren de weg op te gaan om zo het openbare leven te ontregelen. Ze zijn woedend op het Europese non-vaccinatiebeleid, omdat, zo menen zij, hierdoor het mkz-virus ongestoord kan toeslaan.

De Gewestelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (GLTO) raadt acties ten stelligste af, aldus voorzitter J. Roemaat. „Ik begrijp dat sommige boeren het water tot boven de lippen is gestegen, maar het non-vaccinatiebeleid moet niet in Nederland, maar in Europa gestreden worden.”

De landbouwdierenartsen vinden dat Brinkhorst onmiddellijk na het bekend worden van de eerste uitbraak woensdagmorgen had moeten overgaan tot noodvaccinatie bij de bedrijven die in een straal van een kilometer rond de besmette boerderij zitten. „Wij hebben inmiddels al veel kostbare uren verspeeld. Het gaat om zo'n besmettelijke ziekte, dat ieder uur telt”, zegt voorzitter Van Dobbenburg van de landelijke organisatie van landbouwdierenartsen.

Weinig steun
Minister Brinkhorst is in noodgevallen voor vaccineren, maar in de Europese Unie krijgt hij voor dit standpunt weinig steun: alleen België en Luxemburg staan achter hem. Zelfs de linkse Duitse minister Künast van Landbouw vindt dat vaccinatie de verspreiding van mkz niet kan tegengaan. Gisteren benadrukte ze dat het vijf dagen duurt voordat een dier antistoffen opbouwt, en bij elkaar zeven of acht dagen om immuun te worden. En dat terwijl de ziekte zich razendsnel verspreidt. Daarom zal Duitsland niet op eigen houtje tot vaccinatie overgaan.

Europees landbouwcommissaris Fischler sprak zich eveneens tegen vaccinatie uit. Als daartoe wordt overgegaan, „kunnen wij niet meer zeggen welke dieren ziek zijn en waar de ziekte zich uitbreidt.” Fischler zei dat er nog steeds een kans is om de uitbraak op het vasteland beperkt te houden. Ook de Zweedse minister van Landbouw, Margarete Winberg, zei tegen vaccinatie te zijn, omdat markten buiten de EU dan geen vee of vlees uit de EU meer zullen toelaten.

Om te voorkomen dat Nederland overgaat tot noodvaccinaties als er onvoldoende destructiecapaciteit is, heeft de Europese Commissie woensdagavond bij Brinkhorst aangedrongen op het massaal verbranden van vee. Gistermiddag ontkende Brussel dat er druk op Nederland is uitgeoefend. De commissie wil wel dat de dieren zo snel mogelijk worden vernietigd, maar Nederland is vrij in de keuze op welke manier dat gebeurt, zo zei de woordvoerster van eurocommissaris Byrne van Volksgezondheid en Consumentenzaken.

Begraven
Er zijn volgens de woordvoerster drie mogelijkheden om dieren op te ruimen: in verbrandingsovens, op brandstapels (zoals in Engeland) en door dieren te begraven. Ze herinnerde eraan dat Nederland ten tijde van de varkenspest, eind jaren negentig, honderdduizenden varkens in ovens heeft verbrand.

Preventieve vaccinatie is in de ogen van de commissie een uiterste redmiddel. Het Permanent Veterinair Comité, met daarin veterinaire experts uit de lidstaten, zou daarover vandaag praten. „Brinkhorst heeft in het gesprek met Byrne gezegd dat Nederland nog niet heeft besloten tot noodvaccinatie, maar dat als een mogelijkheid ziet”, aldus de woordvoerster.

Ondanks de kritiek vanuit Brussel houdt Brinkhorst vast aan zijn standpunt van noodvaccinaties, ook al gaat dat volgens veel Nederlandse veehouders nog niet ver genoeg. De beleidslijn van de minister is duidelijk. Hij wil de mkz-epidemie in eerste instantie bestrijden door het ruimen van de besmette bedrijven, alsmede alle veehouderijen die zich in een straal van 1 kilometer rond de brandhaard bevinden. De dieren worden op het bedrijf gedood en daarna afgevoerd naar het destructiebedrijf Rendac.

Afschuwelijk
Zodra dit bedrijf de toestroom niet meer aankan, wil Brinkhorst het vee in de 1-kilometerzones enten: de zogenaamde noodvaccinatie. Ook die dieren worden vernietigd, maar zij krijgen enig uitstel, enkel en alleen omdat de capaciteit van Rendac tekortschiet. Van preventieve vaccinatie van de hele veestapel is Brinkhorst geen voorstander. Van het op de bedrijven zelf verbranden van vee wil de bewindsman al helemaal niets weten. „Dit is afschuwelijk. Er is ergens een grens aan wat ik als politicus bereid ben te doen.”

Het is een glasheldere redenering. Maar wel een die gebouwd is op enkele voorwaarden. Wat als Brussel noodvaccinatie toch tegenhoudt? Wat als vervolgens het Nederlandse destructiebedrijf de zaken niet meer aankan? Komen hier dan toch de brandstapels? En treedt Brinkhorst dan af?

Zover zal het niet komen, meent D66-kamerlid Ter Veer. „Persoonlijk ben ik er vast van overtuigd dat we in de EU met elkaar gaan besluiten tot noodvaccinatie. In Duitsland zal mkz ook uit gaan breken. De Duitse 'Gerard Doornbos' roept nu al dat er meteen geënt moet worden. Dat houdt niemand tegen.”

Ook PvdA-kamerlid Waalkens is groot voorstander van noodvaccinatie. „Het non-vaccinatiebeleid van de EU is gebaseerd op de situatie van 1991. Maar sindsdien is er in de wereld heel wat veranderd. Nu heb je, niet alleen in Nederland maar op talloze plaatsen in Europa, gebieden die zeer veedicht zijn: Normandië, de Povlakte, delen van Engeland. Dat geeft een andere situatie en meer kans op besmetting. We zouden nog eens heel goed moeten bekijken of het economisch inderdaad voordeliger is om af en toe een geweldig grote epidemie te hebben. Bovendien zijn er ethische bezwaren tegen de massale ruimingen die nu plaatsvinden.”

Principebesluit
Voor Brinkhorst zelf staat het vast dat hij noodvaccinatie toe zal passen mocht de capaciteit van Rendac in de toekomst onverhoopt tekortschieten. Gistermorgen heeft hij het Permanent Veterinair Comité (PVC) in Brussel op de hoogte gesteld van dit voornemen. Een woordvoerder van de minister: „Volgens de Europese Bestrijdingsrichtlijn is het zelfs geoorloofd dat Nederland, in een noodsituatie, alvast begint met noodvaccinatie voordat de toestemming uit Brussel er daadwerkelijk is. Dat doen we in dit geval niet, omdat de situatie op dit moment nog niet zo urgent is. Daarom wachten we nu gewoon af hoe het PVC, dat vandaag in Brussel vergadert, op onze aankondiging reageert. Maar ons principebesluit is genomen.”