Koninklijk huis
Bestuurskundige: afsluiten privé-leven koningin niet goed

Monarchie krachtiger dan ooit

Door Bea Versteeg
Koningin Beatrix doet het fout. Deze boude stelling betrekt de bestuurskundige en historicus Irène Diependaal in het Tijdschrift voor Mediageschiedenis, dat deze week verschijnt. De fout van het Nederlandse staatshoofd is volgens Diependaal dat zij haar privéleven afsluit voor het publiek. Dit publiek heeft juist behoefte aan een kijkje achter de schermen, vindt de bestuurskundige, die al ettelijke publicaties over het Oranjehuis op haar naam heeft staan.

Sinds in de vorige eeuw de macht van de koningen is beperkt tot het recht om geconsulteerd te worden, aan te moedigen en te waarschuwen, blijkt het instituut van de monarchie krachtiger dan ooit. De belangstelling van het publiek bereikt recordhoogte op koninklijke hoogtijdagen zoals troonsbestijgingen, huwelijken en begrafenissen. Dit zijn niet langer privé-aangelegenheden, maar nationale gebeurtenissen die bijna geen mens onberoerd laten. De massale rouwbetuigingen na het overlijden van de Belgische koning Boudewijn en de Britse prinses Diana bewijzen dat.

Ook los van de bruiloften en begrafenissen leven volgens Diependaal de onderdanen in grote mate mee met het lief en leed van de koninklijke familie: foto's van de koninklijke familie in privé-situaties werden in deze eeuw mateloos populair. Via de foto's krijgen de onderdanen het idee dat vorstelijke personen een ideaal familieleven hebben. Er ontstaat op die manier een koninklijke iconografie.

De behoefte aan de foto's bestaat vooral bij vrouwen, weet Diependaal. Die zijn alle emancipatiegolven ten spijt nog altijd sterk gericht op huwelijks- en gezinsleven. Vrouwen zijn nu eenmaal meer geïnteresseerd in mensen dan mannen. Daarom vindt de bestuurskundige het niet vreemd dat de vrouwelijke beleving van de monarchie anders is dan die van mannen. „Mannen zijn doorgaans geïnteresseerd in de staatsrechterlijke kant van de monarchie: heeft de koningin ondanks de parlementaire democratie niet te veel invloed en oefent zij geen stiekeme macht uit?”

„Vrouwen maak je daarentegen eerder blij met mooie foto's van de koninklijke familie, een stuk koninklijke glamour en met interviews waarin de 'persoon achter de functionaris' tot leven komt”.

Relletjes
Tot aan de troonsbestijging van koningin Beatrix hadden de Nederlandse vrouwen volgens Diependaal niets te klagen. De damesbladen puilden uit met mooie plaatjes van het gelukkige gezinsleven van koninklijke personen. In 1980 ging het roer radicaal om. „Fotosessies met de koninklijke familie zijn een zeldzaamheid geworden, de schaarse interviews gaan alleen nog over de werkzaamheden voor publieke functies en van de privé-vertrekken van Huis ten Bosch is geen enkele foto bekend”.

Het gevolg laat zich raden. De Nederlandse media storten zich daarom volgens de bestuurskundige op alles wat ze wel kunnen krijgen: relletjes en geruchten. „Alle media-geweld rond Emily Bremers heeft laten zien dat de paparazzi-fotografie hier in opmars is en dat de roddelbladen heel wat beter gelezen worden dan menigeen wil toegeven. De oplagen van de roddelbladen dalen, maar het aantal bladzijden 'royalty' neemt alleen maar toe en 'de bladen' krijgen meer aandacht van de serieuze media dan ooit.

Door de keuze haar privéleven zoveel mogelijk te beschermen, heeft koningin Beatrix naar de mening van Diependaal met het badwater ook het kind weggegooid. „Niet alleen ranzige media worden weggehouden van de koninklijke familie, ook grote groepen mensen die op een positieve manier willen meeleven met de koninklijke familie worden geweerd. Het staat de koningin vrij om geen onderscheid te willen maken tussen ranzigheid en iconografie”.

Koningin Beatrix moet er volgens Diependaal niet vreemd van opkijken als „grote groepen Nederlanders enthousiast klaar staan voor een koninklijke verloving –zonder dat daarvoor concrete aanwijzingen zijn– en vervolgens een fotogeniek kroonprinselijk vriendinnetje tot heldin uitroepen zodra zij haar geliefde dumpt omdat zij, volgens de roddelpers, 'niet goed genoeg is bevonden' door een perfectionistische koningin die haar zoon zijn 'grote geliefde' misgunt”.