Hamvraag: Wel of niet bevoegd?

Inzet van het kort geding dat bij de Haagse rechtbank diende, was de losmaking van een van de plaatselijke hervormde predikanten wegens disfunctioneren. Dat dit moet gebeuren, vindt zowel de gemeente Ouddorp als de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK). Op dit punt geen problemen dus. Ook geld speelt geen rol. Het college van kerkvoogden is bereid de vast te stellen wachtgeldverplichtingen in de richting van de desbetreffende predikant na te komen en wil ook een verklaring van die strekking aan de Hervormde Kerk afgeven.

Dat laatste punt is echter de flessenhals. Volgens de NHK mag de kerkvoogdij zo'n verklaring niet afgeven. De gemeente weigert zich namelijk neer te leggen bij de kerkordewijziging van 1991. Die bepaalt dat alle gemeenten uiterlijk in 1996 hun financieel beheer onder toezicht van de provinciale kerkvoogdijcommissie (PKC) hadden moeten stellen. De huidige kerkvoogdij van Ouddorp is niet volgens de bepalingen van de kerkorde samengesteld (niet aangepast) en daarom onbevoegd, vindt de NHK. Dit betekent in de praktijk dat losmaking niet kan plaatsvinden en Ouddorp geen andere predikant mag beroepen.

Quotum
Mr. J. J. H. Post, advocaat van de gemeente Ouddorp, somde in zijn betoog voor rechtbankpresident mr. A. H. van Delden een aantal argumenten op waarom de kerkvoogdij wel degelijk bevoegd zou zijn. Een van de belangrijkste was dat de gemeente anders drieënhalf jaar lang onbevoegd kerkelijk quotum aan de NHK had betaald. Tevens staat volgens Post nergens in de kerkorde dat een niet-aangepaste kerkvoogdij onbevoegd wordt. Bovendien zou de synode niet bevoegd zijn het beheer in vrij-beheergemeenten naar zich toe te trekken.

Mr. Post vindt het verder onredelijk om van de Ouddorpse kerkvoogdij aanpassing te verlangen, omdat juist dit punt inzet is van een juridische strijd die al sinds 1992 wordt gevoerd. Ouddorp behoort immers tot die hervormde gemeenten die weigeren het vrije beheer van hun kerkvoogdijen op te geven. Deze gemeenten –naar gisteren bleek zijn het er nu 44 in plaats van de eerder gemelde 47– hebben zich inmiddels opnieuw tot de burgerlijke rechter gewend nadat de kerkelijke rechter hen in december in het ongelijk stelde.

De advocaat vindt het onterecht dat de NHK de losmakingskwestie als een hefboom wil gebruiken om Ouddorp ertoe over te halen toch maar de kerkvoogdij aan te passen en dus van verdere juridische stappen tegen de kerk af te zien. „Waarom kan het breed moderamen (van de NHK, red.) geen geduld oefenen totdat de beheerskwestie is uitgeprocedeerd?” vroeg mr. Post.

Einde zoek
„Dan is het einde zoek”, was het korte maar krachtige commentaar van mr. G. C. W. van der Feltz, advocaat van de Hervormde Kerk. „De procederende gemeenten worden dan uitgenodigd om na een procedure bij de burgerlijke rechter in drie instanties hun zaak aan het Europese Hof voor te leggen en zo de einduitspraak tien tot vijftien jaar te verlengen.” Volgens hem is het allemaal vrij helder: de gewraakte kerkordewijziging van 1991 is op zeer zorgvuldige wijze totstandgekomen en door de generale synode in overgrote meerderheid (met slechts enkele stemmen tegen) genomen.

In zijn pleidooi memoreerde hij uitspraken van de burgerlijke rechter die de geldigheid van de kerkordewijziging bevestigden en de recente uitspraak van de kerkelijke rechter, die tot dezelfde conclusie kwam. De 44 gemeenten laten deze laatste uitspraak nu weer door de burgerlijke rechter toetsen. Mr. Van der Feltz zei echter dat de kerk het slecht voorstelbaar acht dat de rechtbank in Den Haag bij deze toetsing tot een andere conclusie komt dan het oordeel van 1995, waarmee de kerk het gelijk aan haar zijde kreeg.

Mr. Post echter sluit niet uit dat de rechter tot een geheel andere uitspraak komt, omdat het vonnis van 1995 door de rechter in 1997 in hoger beroep is vernietigd en alles volgens hem weer open ligt.

Hoe dan ook, de NHK lijkt er zo goed als zeker van te zijn dat de burgerlijke rechter in de beheerskwestie de 44 procederende gemeenten in het ongelijk zal blijven stellen en roept hen dan ook op de kerkordewijziging na te leven.

Onbespreekbaar
Wat de gemeente Ouddorp moet doen om tot losmaking van een van haar predikanten te kunnen overgaan, is volgens de advocaat van de NHK overigens niet zo ingrijpend als sommigen voorstellen. Het college van kerkvoogden kan volstaan met het opnemen van twee gedelegeerden, die samen met het college de kerkordewijziging voorbereiden. Deze gedelegeerden krijgt de gemeente door de NHK toegewezen. „Wanneer op enig moment in de toekomst weer een beheersysteem zou worden ingevoerd zoals de gemeente het voorstaat, zal zij de kerkelijke goederen weer in dezelfde staat kunnen beheren als waarin zij nu verkeren.”

Mr. Post vindt dat laatste onbespreekbaar. „Als je gedelegeerden neemt, zet je toch de eerste stap naar aanpassing van het beheer. En dat willen Ouddorp en de andere 43 gemeenten nu juist niet. Het verdere proces krijgt dan ook iets ongeloofwaardigs.”

Rechtbankpresident mr. Van Delden mag in de kwestie Ouddorp op 6 september de knoop doorhakken.