„Christendom baande
de weg voor holocaust”

Dit zei dr. Göran Larsson zaterdag op een conferentie van de stichting Centrum voor Bijbelstudie en Onderzoek te Jeruzalem. Terugkijkend op de achterliggende eeuw is de relatie tussen joden en christenen tot een dieptepunt en een hoogtepunt gekomen. Het dieptepunt tijdens de Tweede Wereldoorlog en hoogtepunten daarna. „In de afgelopen 50 jaar gebeurde er meer positiefs in de joods-christelijke relatie dan in alle eeuwen daarvoor”, zei dr. Larsson.

Leer der verachting
Hoe het tot zo'n dieptepunt kon komen, verklaarde hij aan de hand van de leer der verachting. Deze christelijke leer over de joden is beschreven door de Fransman Jules Isaac in 1948. De joden worden beschuldigd van Jezus' dood. De verwoesting van de tempel en van Jeruzalem is Gods oordeel over de joden. God heeft de joden vervloekt en verbannen van Zijn nabijheid. Het joodse volk is vervangen door het christendom, de vervangingstheologie. En in het uiterste geval krijgen de joden de schuld van allerlei onheil. Zo bestaat nog steeds het idee dat de joden de macht in de wereld willen overnemen.

De Zweed Larsson stelde dat in de eerste eeuwen na Christus de leer der verachting al snel opgang maakte. De joden kregen de schuld van de kruisiging, hoewel alleen de Romeinen executies mochten uitvoeren. „Er waren wel een paar joden bij, maar dit waren collaborateurs van de Romeinen.” Petrus beschuldigt alleen deze joden van het doden van Jezus. Andere joden laat hij erbuiten. „Die wisten niet eens wat er was gebeurd.”

Al snel werden alle joden van alle tijden verantwoordelijk gesteld voor de dood van Jezus. Het oordeel: „Zijn bloed kome over ons” wordt niet meer gezien in het licht van „Vader, vergeef het hun.”

Antisemitisme
De volgende stap in de geschiedenis is de gedachte dat het volk van God God doodde. Larsson stelde dat door deze leer het kruis der verzoening voor altijd bezoedeld is voor de joden. Hij illustreerde dit met antisemitische propaganda waarin het kruis regelmatig voorkomt. In de loop der eeuwen ontstaan allerlei wetten van christelijke kerken met het doel de joden te vernederen en af te scheiden van de christenen. Luther schreef eerst een boek over Jezus als jood. Dit ging gepaard met veel liefde voor de joden. Later schreef hij een boek over de joden en hun leugens. „Erg antisemitisch, in dit opzicht moet ik niets van Luther hebben.”

Göran Larsson waarschuwde tegen het wijzen met de vinger naar een ander. „We hebben allen gezondigd.”

Positief
In deze eeuw zijn er ook veel positieve ontwikkelingen te noemen in de joods-christelijke relatie. Larsson gaf een voorbeeld van een christelijke vrouw die een jodin redde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze vroeg wel om vergeving omdat ze een „vijand van God” verborgen hield. Tijdens de oorlog waren er allerlei individuele acties om de joden te helpen. De kerken op zich hebben volgens Larsson veel te weinig gedaan. De bisschoppen in Duitsland hebben ook het euthanasieprogramma voor gehandicapten kunnen stoppen. Waarom dan zo weinig tegen de holocaust gedaan, vroeg Larsson zich af.

In 1947 zijn in de Zwitserse plaats Seelisberg tien punten geformuleerd die tot bezinning oproepen. Hierin wordt onder meer benadrukt dat de eerste christenen joden waren. Ook wordt de vervangingsleer hierin verworpen. Het gebod tot liefde voor de naaste geldt ook onze joodse naaste. Larsson: „Ik heb moeite met christenen die de joden liefhebben en de Palestijnen haten.”

Financieel plaatje
Shlomo Hizak, de leider van het AMI-centrum voor Bijbelstudie en Onderzoek in Jeruzalem, ging in op het werk van het centrum. Het bestaat uit onder meer bijbelverspreiding en het bestrijden van vooroordelen en antisemitisme. Het centrum begon in 1962 in een kelder in Jeruzalem. Inmiddels verspreidden ze bijbels in veertig talen over de hele wereld. Het grootste deel van de geschiedenis van Israël speelt zich buiten Israël af. Veel landen waar eerst grote joodse gemeenschappen waren, zijn begraafplaatsen van de joden geworden, zei Hizak, die zelf in Jeruzalem geboren is. „In Ezechiël 37 staat dat de Heere weet of deze beenderen zullen herleven.”

Voor bijbelverspreiding is veel geld nodig. „Ons financieel plaatje is onder nul, maar onze visie is daar ver boven.”