Kerk in Afrika is meer
dan een doorgeefluik

Dr. Aaron Tolen uit Kameroen uitte zich gisteren in Utrecht kritisch richting dr. Henry Okullu, lid van het Centraal Comité van de Wereldraad van Kerken. Deze verzette zich tegen buitenlandse hulpverlening in Afrika.

Het Interuniversitair Instituut voor Missiologie en Oecumenica (IIMO) in Utrecht hield gisteren een soort nabetrachting op de herdenking van het vijftigjarig bestaan van de Wereldraad in de vorm van een studieconferentie onder het thema: “Oecumene in Afrika: haar uitdaging en haar hoop”. De conferentie was belegd in samenwerking met de Nederlandse steungroep Bossey. Bossey is het oecumenisch theologisch ontwikkelingscentrum, conferentieoord en vormingscentrum nabij Genève.

Eigentijdse schrijvers
Tijdens de discussie kwam de rol van de zogenaamde ngo's ter sprake. Deze niet-regeringsgebonden instellingen (zoals het ICCO) zenden werkers uit. Op de opmerking van prof. dr. A. W. J. Houtepen dat ngo'ers geweldige werkers zijn, wees dr. Okullu vooral op de onvrede bij het gewone volk over de voorrechten die deze buitenlanders genieten en het feit dat deze werkers vrijwel geheel zelfstandig opereren.

Prof. Houtepen, IIMO-directeur, roemde Afrikaanse theologen en plaatste hen binnen de „canon van eigentijdse schrijvers”. Hij prees hun werk, dat volgens hem ook van wetenschappelijk verantwoord niveau is. „Afrika brengt veel goede theologen voort. Normaal staat dit zwarte continent in de schijnwerpers als er problemen zijn. Maar vandaag richten we ons vooral op het inspirerende gedachtegoed dat er wordt voortgebracht. Als u niet theologisch werk van Tutu of Mofokeng of anderen in uw boekenkast hebt staan, is dat een gemis”. Maar meer dan de theologen zijn de in Afrika levende gemeenten een publiek getuigenis, aldus de theoloog, die inhaakte op de eigen gestalte van het Afrikaanse christendom.

Cruciale rol
De Keniaanse emeritus bisschop dr. Henry Okullu is al sinds 1963 betrokken bij de wereldoecumene. Hij legde nadruk op de sociaal-economische en politieke situatie in Afrika. Toch heeft hij vanuit het christelijk perspectief hoop voor het continent. De bisschop ziet een grote rol weggelegd voor de programma's rond gerechtigheid, vrede en verzoening. De spiritualiteit van Afrika noemde hij zeer divers omdat er een grote kloof bestaat tussen rijken en gemarginaliseerden, de armen.

Ondanks de verslechterende situatie stelde de Keniaan dat God in Afrika werkt en dat „wij met Hem wandelen”. „De kerk speelde altijd een cruciale rol maar was de laatste jaren bij de brandhaarden wel steeds te laat”. Daarbij kritiseerde hij ook de dictaturen en de democratisch gekozen leiders die veelal dictatoriale trekjes gaan vertonen. Dr. Houtepen noemde het moedig dat de bisschop zowel het politiek als kerkelijk leiderschap in Afrika onder kritiek durfde te stellen.

Kerken
Tijdens de discussie gaven dr. Okullu en dr. Aaron Tolen uit Kameroen elk een eigen visie op de snelgroeiende onafhankelijke kerken. De helft van het Afrikaanse christendom bevindt zich naar schatting in deze niet-gevestigde kerken, die vaak een pinksterinslag hebben of een mengvorm zijn van christendom en heidendom. Okullu uitte zich zeer kritisch over deze kerken. „Deze kerken verheffen hun stem zelden tegen de overheid. Wij worden dan als progressieve christenen aan de kant geschoven. Bij officiële gelegenheden mogen dan ook alleen conservatieven opdraven”.

Prof. Houtepen vroeg daarop of er dan geen positieve kant zit aan de groei van onafhankelijke kerken. Dr. Okullu, lid van het Centraal Comité van de Wereldraad, wilde slechts opmerken dat nu Afrika van het kolonialisme bevrijd is een tweede bevrijding nodig is, namelijk van de nieuwe dictators.

Dr. Tolen uit Kameroen zag als positieve kant van de onafhankelijke kerken dat er met hen op termijn wel oecumene te bedrijven valt. Het Oude Testament noemde hij daartoe in de Afrikaanse context zeer geëigend vanwege de culturele herkenning. Het wervende optreden van de onafhankelijke kerken noemde hij een uitdaging voor de gevestigde kerken. „In de Afrikaanse oecumene kun je niet om de onafhankelijke kerken heen”, zei hij.