„Dit kan niet waar zijn”

Ds. Krol, werkzaam bij de interkerkelijke beweging Agapè, heeft meer dan tien boeken op zijn naam staan. Maar niet eerder liepen de rillingen hem tijdens het schrijven over de rug. „Ik betrapte me er zelfs op dat ik er depressief van werd”. Het boek “Als het zoete bitter wordt” ligt vanaf volgende week bij de boekhandel. Het is bijna helemaal gewijd aan de opkomst en ondergang van de sekte “stichting Gemeente Gods” van Sipke Vrieswijk. Het laatste deel gaat over de typische kenmerken van sekten en sekteleiders, zoals het eisen van onvoorwaardelijke gehoorzaamheid en het „boven de Bijbel staan”.

Ds. Krol was in de jaren tachtig betrokken bij de begeleiding van slachtoffers van Vrieswijk. Daarna verloor hij de sekte uit het oog totdat hij vorig jaar van diverse kanten werd gebeld naar aanleiding van de arrestatie van Vrieswijk en zijn vriendin in Engeland. „Ik ontdekte dat ik nog een schat aan informatie had bewaard. Het leek me zinvol de psychologische mechanismen te beschrijven zodat mensen de gevaren beter herkennen”.

Wat de predikant te horen kreeg toen hij ex-leden opzocht, verbijsterde hem volledig. Ook werd hij geconfronteerd met emoties die zich jarenlang hadden opgehoopt. Een geïnterviewde stortte tijdens een gesprek volledig in. „Bijna iedereen is er beschadigd uitgekomen”.

Verzekeringsagent
Het begint heel anders. Zo'n zestig mensen uit 's-Gravendeel die lid zijn van een volle evangeliegemeente in Dordrecht zoeken een voorganger en vinden die in de persoon van Sipke Vrieswijk, een verzekeringsagent. Hij is in kringen van het gezelschapsleven opgegroeid, maar steekt over naar de charismatische beweging. Zijn leiderscapaciteiten zijn onmiskenbaar. Wekenlang zijn ze in 's-Gravendeel in feeststemming. Vrieswijk boezemt groot ontzag in. Zijn diepgaande bijbelstudies worden zeer gewaardeerd.

Bovendien voorziet de voorganger dat er grote dingen gaan gebeuren: „De Heer heeft grote plannen met 's-Gravendeel. Er gaan nieuwe tijden komen. De duisternis zal wijken. Over de godsdienstige verblinding van het dorp zal een groot licht opgaan, dat heel Nederland zal bestralen!”

Genezingen
De gemeente trekt nieuwe volgelingen, met name uit de Gereformeerde Kerken (syn.). Verhalen doen de ronde over genezingen, openbaringen en geestesvervulling. Velen komen van elders, vaak drie keer per week. De urenlange bijeenkomsten vinden plaats in het huis van de Vrieswijken. Een zaaltje is niet beschikbaar. Het dorp moet hen niet. Vrieswijk duidt het als tegenwerking van de boze. Daar moet metterdaad tegen gestreden worden. Een volgeling krijgt opdracht zijn bejaarde ouders te terroriseren en te lijf te gaan. De man doet wat Vrieswijk zegt. Hij belt zijn ouders keer op keer uit bed, gooit stenen door de ruiten en gebruikt lijfelijk geweld. Als een slaaf voert hij de bevelen uit. Vrieswijk had te zien gekregen dat dit moet gebeuren. Ongehoorzaamheid aan zijn profetisch bevel zal grote gevolgen hebben. „Wie vader of moeder liefheeft boven Mij, is Mij niet waardig!”

Als de gemeente blijft groeien, wordt een voormalig klooster in Velddriel aangekocht. Een aantal door Vrieswijk uitgekozen gezinnen neemt samen met diens gezin intrek in de gewijde gebouwen.

In het nieuws
De greep van de leider op zijn volgelingen wordt steeds sterker. De afdracht van geld en goed vindt niet langer vrijwillig plaats. Ook psychisch neemt Vrieswijk zijn volgelingen in de greep. In indringende gesprekken komt hij veel te weten over hun persoonlijke leven en verborgen zonden. Daarvan maakt hij handig gebruik om opstand te bezweren.

Toch komen er spijtoptanten, zeker als onder druk van Vrieswijk huwelijken worden ontbonden. Ze schakelen de media in en proberen de ogen van de „kloosterlingen” te openen. Even is Velddriel landelijk in het nieuws, maar de rust keert spoedig weer. Wel krijgt het regime van de leider steeds meer een bizar karakter. Menig volgeling verandert dankzij de langdurige hersenspoeling in een levende mummie. De “profeet” voorspelt dat de rebellen gruwelijke ziekten te wachten staan. Ds. Krol, die bij de protesten betrokken is, zal sterven aan een kwaal aan de darmen.

Ontvoering
Vrieswijk laat zich scheiden van zijn (tweede) vrouw. Openlijk kiest hij voor Aagje. Haar doodzieke man laat ze zonder hulp achter want hij is volgens de “profeet” met demonen bezet. Velen hebben moeite met de buitenechtelijke verhouding, maar met behulp van bijbelteksten en ingevingen van hogerhand weet Vrieswijk de plooien recht te strijken.

Langzaam maar zeker nemen de ontsporingen toe. Volwassenen en kinderen worden regelmatig bij de leider en diens vriendin ontboden om te voldoen aan hun wellustige verlangens. Ook onderling worden de sekteleden tot seksueel verkeer gedwongen. (De auteur beschrijft dat soort zaken overigens met grote terughoudendheid.)

Een deel van de aanhang is nog niet geheel geprogrammeerd en ontvlucht de losbandigheid. Een man keert in het holst van de nacht terug om zijn vrouw en kinderen op te halen. Door een openstaand raam weet hij twee van de drie te ontvoeren. De dochter, een tiener, slaapt boven en blijft achter. Haar ouders hebben het meisje pas jaren laterweer gezien.

De inkomsten in het klooster nemen zorgwekkend af terwijl de fiscale aanslagen zich opstapelen. Noodgedwongen neemt de “profeet” de wijk naar Israël, met als alibi dat hij daar samen met enkele andere volgelingen, onder wie minderjarigen, de wederkomst moet afwachten. Naderhand wordt hij samen met Aagje in Engeland opgepakt en overgebracht naar Nederland. Beiden worden momenteel in het kader van hun berechting door psychiaters onderzocht.

Een tiental sekteleden zit nog steeds in een eengezinswoning in Papendrecht. „Ze geloven”, zegt ds. Krol, „dat een engel de “profeet” spoedig uit de kerker zal bevrijden”.

n.a.v. N.a.v. “Als het zoete bitter wordt”, door ds. A. J. Krol; uitg. Gideon, Hoornaar, 1998; 149 blz.; ƒ 19,75.