Kerkenraad krijgt “n” niet cadeau

Het is maar een klein berichtje op een onopvallende plaats in het eerste nummer van 1998. De hoofdredactie van HN-Magazine maakte bekend dat het blad bij het woord kerkenraad de nieuwe spelling niet zal gebruiken. Daarmee zette ze een stilzwijgende afspraak om in een definitieve beslissing.

Hoofdredacteur W. van der Meiden is zich ervan bewust dat de schrijfwijze kerkenraad binnen het geheel van de nieuwe spellingregels logisch is. „Maar het woord is te verwarrend om te gebruiken. Kerkenraad suggereert een raad van verschillende kerken, terwijl het om de raad van één plaatselijke kerk gaat”.

Een „leuk soort koppigheid”, noemt Van der Meiden het besluit. „Van taal hoor je eigenlijk in verwondering gebruik te maken. Maar zojuist tikte ik het woord zielenroerselen. In de nieuwe spelling, met die verschrikkelijke tussen-n. De nieuwe spelling heet gemakkelijker te zijn. Maar uiteindelijk is ze haast even absurd gebleven. Gelukkkig zijn we er als blad niet aan overgeleverd. De nieuwe spelling is alleen dwingend voorgeschreven voor overheid en onderwijs”.

Ferm protest
Dr. ir. J. van der Graaf noemt het besluit van Hervormd Nederland een „schot in de roos”. De hoofdredacteur van “de Waarheidsvriend” tekende ruim een jaar geleden in het blad Koers door middel van een column „ferm protest” aan tegen de nieuwe schrijfwijze van kerkeraad.

„Mijn voorstel is kort en goed, dat we weer terugkeren tot de goede oude tijd toen er nog kerkeraden waren”, schreef Van der Graaf. „Ik voelde me als een roepende in de woestijn”, zegt hij nu. „Vrijwel alle kranten en bladen gingen met de nieuwe spelling mee. Toen ik het berichtje in Hervormd Nederland las, dacht ik: Eigenlijk zouden we alsnog een afspraak moeten maken dat we allemaal overgaan op kerkeraad en dat massief laten weten aan de Taalunie”.

In een denkbeeldig front dat zich aftekent, met daarin Hervormd Nederland, gesteund door de Waarheidsvriend, zal in elk geval De Wachter Sions ontbreken. Anderhalf jaar geleden schreef L. M. P. Scholten in dat blad een artikel over de nieuwe spelling. Daarin legde hij uit dat kerkenraad juist heel oude papieren heeft. De “n” is een oude tweede naamval, legt hij uit. „In de zestiende eeuw schreef men daarom kerckenraet. De Hervormde Kerk ging in de negentiende eeuw al vrij snel mee met de nieuwe regels voor de spelling die toen gangbaar waren. Historisch is het dus heel aardig dat juist Hervormd Nederland het dit keer bij het oude houdt”.

Eigenlijk is het gewoon een kwestie van gewenning, vindt Scholten. „Zoals we allemaal al lang gewend zijn aan herenhuis en boerenzoon. Met preses blijf ik moeite houden. Een beetje koppig ben ik wel. Als ik voor privé-gebruik iets op papier zet, blijft het praeses”.

Een monstrum
Hoewel prof. dr. W. van 't Spijker kerkenraad een monstrum vindt, hoewel preses strijdt tegen zijn klassieke geweten, heeft de hoofdredacteur van De Wekker zich gevoegd naar de nieuwe spelling. „Je zult er best aan wennen. Als ik het al fout doe, verbetert de spellingcontrole op mijn computer me vanzelf. Het is waar, de fijne kneepjes gaan uit de taal, maar daar moeten we niet te lang over piekeren. In dat korte tijdje dat we op de wereld zijn, bestaan er belangrijker zaken”.

De logica van kerkenraad en de schoonheid van preses zijn ds. A. Moerkerken, hoofdredacteur van De Saambinder, altijd ontgaan. „Eigenlijk had in het rijtje uitzonderingen zoals koninginnesoep en zonnestraal ook kerkeraad thuisgehoord. Dan ben je van de verwarrende gedachte af dat onze kerkenraden zoiets zijn als de Raad van Kerken. Nu, die twee hebben niet zoveel met elkaar te maken”. Om de verwarring niet nog groter te maken, heeft De Saambinder zich aangepast aan de nieuwe spelling.

Niet principieel
Krijgt Hervormd Nederland medestanders? Het Reformatorisch Dagblad misschien? Maar ook deze krant schrijft netjes kerkenraad in haar kolommen. Hoofdredacteur dr. C. S. L. Janse herinnert zich een brief waarin de hoofdredactie van het Nederlands Dagblad voorstelde om als christelijke media gezamenlijk kerkraad te gaan gebruiken. De hoofdredactie van het RD heeft toen besloten niet met het voorstel mee te gaan. „De verandering van kerkeraad in kerkenraad heeft geen principieel gewicht. Dat had destijds het schrappen van een “e” in Heere wel”.

Drs. J. P. de Vries, hoofdredacteur van het ND, legt uit dat zijn krant niet in haar eentje van de nieuwe spelling wilde afwijken. „Zelf kozen we voor kerkraad, omdat kerkeraad niet in de regels van de nieuwe spelling past. En van de Taalunie begrepen we dat als iedereen consequent kerkraad zou schrijven, het woord waarschijnlijk in een volgende editie van het Groene boekje zou worden opgenomen”. De krant kreeg de christelijke pers niet mee en sindsdien gebruikt ze „ongaarne” kerkenraad.

Te lastig
De hele regel voor de tussenletters “n” en “s” is te lastig, vindt dr. J. Renkema, universitair hoofddocent taal- en tekstverzorging aan de Tilburgse universiteit, bestuurslid van het genootschap Onze Taal en auteur van de gezaghebbende “Schrijfwijzer”. „De Taalunie had eerst alle mogelijke moeilijkheden moeten nagaan, om pas dan een regel op te stellen”.

Renkema stelde zelf destijds voor de tussenletter “n” helemaal niet te gebruiken. „De oude redeneringen van enkelvoud en meervoud gaan niet meer op, maar sociaal-psychologisch werkt dat zo eenvoudig niet. Mensen denken bij kerkenraad toch gemakkelijk aan een raad van verscheidene kerkverbanden”.

Wat Renkema betreft mag HN-Magazine kerkeraad blijven schrijven. „Voor mij staat echter voorop dat we in een land leven waarin de spelling bij wet wordt geregeld. Ik ben het niet met alle wetten eens, maar ik moet er wel naar leven. Oké, de nieuwe spelling is een niet bijster gelukkig compromis. Zoiets als 111,3 kilometer per uur als tussenoplossing voor een maximumsnelheid van 100 of 120. Je weet nooit of je precies hard genoeg rijdt. Telkens moet je bij wijze van spreken je auto uit om even in het Groene boekje te kijken”.