Evangelisch België richt synode op

Hiermee zetten de evangelischen een belangrijke stap in hun strijd tegen de Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB). Sinds 1839 heeft de synode van deze kerk het exclusieve recht om het gehele Belgische protestantisme bij de overheid te vertegenwoordigen inzake benoemingen in het godsdienstonderwijs, de aalmoezenierschappen in gevangenissen en ziekenhuizen, voor zendtijd op radio en televisie en waar het gaat over de erkenning van plaatselijke gemeenten (met een door de overheid bezoldigde predikantsplaats). Voor al deze zaken gebruikt de overheid op dit moment de synode van de VPKB als spreekbuis voor het protestantisme.

Representatief
De evangelischen komen hier in toenemende mate tegen in opstand. Zo'n vertegenwoordiging is niet representatief voor het gehele protestantisme, vinden zij. Vandaar dat zij zaterdag een synode oprichtten die wel aan die eis van representativiteit moet voldoen. Of het nu ging om de VPKB of de Christelijke Gereformeerde Kerken, het Leger des Heils, de Unie van baptisten, de Italiaanstalige gemeenschap, de pinkstergemeenten, vrij evangelische gemeenten, de mennonieten, de Belgische Evangelische Zending, de Assemblées de Dieu, de lutheranen of de Christengemeenten: allen –en ook nog anderen– waren uitgenodigd het nieuwe orgaan mee op te richten.

Lang niet alle kerkverbanden doen mee. De Italiaanse gemeenschap vindt dat ze nog onvoldoende informatie heeft om een beslissing te kunnen nemen. De gemeenten van gereformeerde snit –christelijk gereformeerd, gereformeerd vrijgemaakt en de gereformeerde gemeente– staan min of meer noodgedwongen aan de zijlijn. De statuten bepalen dat een kerkverband ten minste tien kerken moet hebben om voor een zetel in de synode in aanmerking te komen. Dat halen de gereformeerden zelfs met zijn drieën nog niet. Deze kerken kunnen wel in de synode vertegenwoordigd zijn door een waarnemer met adviserende stem. A. Overbeeke verzocht de synode te komen met andere, veel lagere, drempels.

Een complicerende factor is dat de statuten zaterdag zijn vastgesteld, terwijl de definitieve tekst nog niet beschikbaar is. Een commissie moet zich daar de komende maanden over buigen en opmerkingen van de kerken verwerken. Het is de vraag of iedereen zich heeft gerealiseerd dat dit een stuk moeilijker gaat dan voor afgelopen zaterdag. De daar aanvaarde versie van de statuten bepaalt dat deze alleen met een meerderheid van driekwart kan worden gewijzigd. Uit de vergadering kwam een ordevoorstel om de statuten eerst te bespreken en daarna te aanvaarden. Dit werd niet overgenomen.

Partnerschap
De VPKB heeft heel bewust „nee” gezegd tegen het nieuwe initiatief. „Het concrete voorstel komt wat ons betreft neer op het opheffen van de VPKB zoals ze nu functioneert in de relatie met de overheid”, aldus E. van der Borght, waarnemer namens de VPKB. De predikant uit Boechout sprak ter vergadering zijn spijt uit over het feit „dat u meent eigen wegen te moeten gaan met het creëren van een eigen synode, ondanks de bereidheid onzerzijds tot het creëren van oprechte samenwerking”.

Hij wees op de mogelijkheid een partnerschap met zijn kerk aan te gaan. De synode van de VPKB besloot vorige maand tot deze vorm van samenwerking. De gedachte dat het hierbij slechts om een kleine geste zou gaan, sprak hij tegen. „We willen ten volle aanvaarden dat er voor contacten met de overheid geëigende kanalen dienen te komen. We willen samenwerking toezeggen”. Anderzijds wees hij erop dat op de samenwerking een zware hypotheek ligt. Hij doelde met name op het feit dat de Evangelische Alliantie Vlaanderen (EAV) diverse gerechtelijke procedures tegen de VPKB heeft aangespannen. Een andere waarnemer zei dat de VPKB nog steeds bereid is tot verdere dialoog. „We willen bevoegdheden en verantwoordelijkheden delen. Maar de stap van vandaag zal de dialoog niet vergemakkelijken”. J. L. Simonet, die de oprichtingsvergadering voorzat, zei daarop dat het voorstel van de VPKB gunstiger was dan ooit in het verleden. „Maar het volstaat niet”. Uiteindelijk waren de Fédération Evangélique Francophone de Belgique (FEFB), de Evangelische Alliantie Vlaanderen en het Verbond van Vlaamse Pinkstergemeenten (VVP) de drie oprichters van het nieuwe orgaan.

Kerkgeschiedenis
De voorzitter van het VVP, J. van der Dussen, wordt voorzitter van de synode. De Franstalige kamer van de synode koos J. L. Simonet, voorzitter van het FEFB, tot voorzitter. De Nederlandstalige kamer wees Th. le Jeune, bestuurslid van de EAV, tot voorzitter aan. Met zijn drieën vormen ze de uitvoerende raad van het kersverse orgaan.

Dertien denominaties willen zich laten vertegenwoordigen door de nieuwe synode. Deze is hiermee dubbel zo groot als de VPKB, stelt het bestuur van het nieuwe orgaan. De initiatiefnemers verwachten dat ook verschillende andere denominaties binnenkort zullen toetreden. Elke kerk die zich aansluit, zal haar eigen identiteit en structuur kunnen behouden. Het nieuwe orgaan zal de minister van justitie erkenning verzoeken als woordvoerder van de bij hem aangesloten kerken.

Hoe belangrijk de gebeurtenis op zaterdag is, hangt af van de beslissing van de overheid. Misschien schreef het Belgisch protestantisme kerkgeschiedenis en komt er een eind aan meer dan anderhalve eeuw woordvoerderschap van de VPKB. Anders is er een zeepbel geblazen. De tijd zal het leren.

Macht
Ds. Van der Borght zit er niet over in dat de overheid zijn kerk zomaar voorbijgaat. Hij is bang dat het meer gaat over de macht en de financiën dan over het getuigenis naar buiten toe. Eerst stemmen over de oprichting en vervolgens statuten bespreken en definitief vaststellen, vindt hij een onbegrijpelijke gang van zaken. Het partnerschap dat de VPKB voorstelt, vindt hij beter, omdat het veelomvattender is. „Bij ons gaat het om samenwerking die zich niet alleen beperkt tot gebieden waarvoor de overheid subsidie verstrekt”.

Hij vindt verder dat je niet moet vergeten dat de EAV tien jaar geleden werd opgericht. „Het is een nieuw gegeven. Ook voor de kerk. Die heeft tijd nodig om daarmee om te gaan. We willen verdergaan, maar dan wel op basis van vertrouwen”.

Th. le Jeune vindt deze uitleg van het partnerschap veel verder gaan dan de tekst die de synode van de VPKB vorige maand behandelde. Mocht de VPKB zelf nog met een goed voorstel komen, echt op basis van gelijkheid, dan heeft Le Jeune er geen moeite mee.

Ds. K. Groeneveld, waarnemer namens de christelijke gereformeerde kerk in Antwerpen, vindt het triest wat zaterdag gebeurde. „Het is niet overdacht”. De kwestie als zodanig vindt hij belangrijk; dat je je als gezamenlijke kerken wilt profileren en wilt optreden naar de overheid toe. De opstelling van de VPKB in het verleden bood geen soelaas, vindt de predikant. „De mogelijkheid van partnerschap is uit de nood geboren”. Voor de integratie van de kerken in de Belgische context vindt hij een orgaan broodnodig. Welke van de twee het wordt voor christelijk gereformeerd Antwerpen kan hij niet zeggen. „Je moet jezelf niet per definitie buitenspel zetten. We moeten kiezen voor het minst slechte”.