Een catechisatieles door gevangenen

Evangelist Teunis Rijneveld heeft al vele jaren vrij toegang tot de gevangenis in de Nigeriaanse stad in het Izi-gebied. Hij weet er goed de weg, zo blijkt als we met hem een bezoek aan het onderkomen brengen. Hij tikt op het toegangsdeur en een miniem klein luikje gaat open. Bij het zien van de bezoekers zwaait de portier de deur open en worden we luid welkom geheten. De humor van Teunis werkt aanstekelijk op de bewakers want al gauw klinkt er gelach, dat steeds luider wordt. Des te vermakelijker is dat, omdat in de kamer waar de bezoekers hun naam moeten noteren met grote letters vermeld staat: ”Absolute silence, please” (Absolute stilte, alsublieft).

Geen foto's
Fotograferen is verboden. Dat is jammer, omdat de neiging je bekruipt om de ellende van deze gevangenis voor de buitenwereld vast te leggen. Door het gaas kijken de honderden gevangenen naar de binnenplaats, waar er inmiddels tientallen gelucht worden. Rijneveld is hier kind aan huis. Hij roept en lacht naar iedereen die hij kent. Overal vindt hij vriendelijk onthaal en lachende gezichten, zodat je even het gevoel bekruipt níét in een gevangenis te zijn.

Maar als ik anderen wezenloos voor zich uit zie staren, ben ik van deze gedachte weer snel verlost. Sommigen bonzen op het gaas. Ze willen eruit, zegt Rijneveld. Schroom weerhoudt me om enkele meters dichter bij het raam te komen om naar binnen te kijken. Een van de gevangenen ziet dat en wenkt nodigend. Rijneveld loopt met mij naar het raam. Vreselijk is inderdaad de aanblik: tientallen mensen in één ruimte, de helft ligt op matten of stukken karton, pal naast elkaar, de rest zit of loopt wat heen en weer. Velen kijken doelloos naar buiten.

Onschuldigen
Er zit van alles tussen: moordenaars, dieven, maar ook onschuldigen, zegt Rijneveld. „Ik ken gevangenen die jaren wachten op een proces dat maar nooit komt. We hebben iemand gehad die zeventien jaar in voorarrest bleef. Hij werd vrijgelaten, maar stierf direct. Hij kon de vrijheid niet meer aan. Een ander kwam na vele jaren thuis om te ontdekken dat zijn vrouw en vier kinderen allen overleden waren. Toch is juist voor deze man het Woord in de gevangenis kracht gaan doen in zijn leven, waardoor hij een levende getuige van Christus mag zijn.” Hij werd toegelaten tot de bijbelschool van de Nigeria Reformed Church, de kerk die is ontstaan uit het zendingswerk van de Gereformeerde Gemeenten.

„De Heere gaat vaak wonderlijke wegen”, zegt Rijneveld. „De man verloor veel tijdens zijn gevangenschap: zijn vrouw en zijn kinderen. Anderzijds werd hij rijk gezegend. Hij mocht daar zijn verlorenheid ervaren, zijn schuld belijden, ondanks dat hij onschuldig was aan wat hem ten laste werd gelegd, maar ook mocht hij Christus leren kennen en de kracht van Zijn bloed.”

Rijneveld noemt nog een voorbeeld, van Chukwuma. „Hij was wel schuldig, pleegde gewapende overvallen. Daar staat hier de doodstraf op. In de gevangenis toonde hij geen interesse voor het Woord. Toch zocht de Heere hem op en kwam hij tot inkeer en wederkeer. Nu was het zijn verlangen de Heere dienen. Ook hij kwam vrij en kreeg een plaats op de bijbelschool.”

De politie is vaak zo corrupt dat mensen om de minste vergrijpen of op valse beschuldigingen opgepakt worden en achter slot en grendel belanden. Anderen die wel schuldig zijn kunnen zich vaak met steekpenningen vrijkopen. Rijneveld heeft met succes een aantal gevangenen –„uiteraard zonder steekpenningen te betalen”– weten vrij te krijgen. Onder hen was een gedetineerde die elf jaar vastgezeten had, waarvan de laatste vijf jaar in de dodencel. Rijneveld bezocht ook verscheidene keren de gevangenis in de grote stad Enugu, 75 kilometer van Abakaliki, met name de afdeling van ter dood veroordeelden.

Catechisatie
De catechisatielessen, die voor ongeveer 200 van de 600 gevangenen wordt gehouden, zijn indrukwekkend. De groep die bijeen is, bestaat dit keer uit ongeveer vijftig aanwezigen. De gevangenen leren de Heidelbergse Catechismus uit het hoofd. Zondag 10 is dit keer aan de beurt, over de voorzienigheid. Rijneveld legt eerst kort het onderwerp uit. Hij past het ook concreet toe. „Het is door de voorzienigheid dat jullie hier zijn. Maar het is ook die voorzienigheid die jullie onder het Woord brengt. Je kunt soms binnen de gevangenis gelukkiger zijn met dit Woord dan erbuiten zonder dat Woord. Begrijpen jullie dat?” vraagt Rijneveld. De gevangenen knikken.

Dan volgt het moment dat de gevangenen elkaar overhoren. De een stelt de vragen en verschillende gevangenen antwoorden. Ze gaan er zelfs netjes voor staan. Weer een andere gevangene houdt zorgvuldig in een schrift bij wie de vragen geleerd heeft en met welk resultaat. Ook de ziektemeldingen worden genoteerd.

Daarna volgt er een korte preek van Emeka Ogazi, de Nigeriaanse rechterhand van Rijneveld. Een tolk vertaalt zijn toespraak in het Igbo. In een land als Nigeria, waarin zo'n 400 talen worden gesproken, is dit soort vertalingen aan de orde van de dag. Ogazi past zijn preek ook concreet toe. Hij waarschuwt voor het terugvallen in criminele activiteiten na de vrijlating. Hoe weet je of je deel hebt aan het Koninkrijk van God? zo vraagt hij de gevangenen. Het zit niet in het hoofd, maar in het hart en dat moet blijken uit je daden, antwoordt hij.

Bijbel
De gevangenen kunnen na het volgen van de catechisatie een Bijbel in het Izi, Ezza, Ikwo of Igbo krijgen. Een van de gevangenen heeft zelfs 45 psalmen en de Dordtse Leerregels in het Igbo vertaald. Ook daar wordt gebruik van gemaakt. Voor wie kan lezen, is dit een goede afleiding. Het lied van MacCheyne, ”The Lord our Righteousness” (of ”Eens was ik een vreemdeling voor God en mijn hart”) wordt uit volle borst gezongen.

Als we aanstalten maken om de gevangenis weer te verlaten, weten we dat de gevangenen in hun ellendige toestand achterblijven. Verschillenden klampen Rijneveld aan om hem te wijzen op de schrijnende toestanden. Ze tonen schimmelinfecties, gevolg van onhygiënische toestanden, zegt de een, gebrek aan vitaminen, zegt de ander. De watervoorziening is inmiddels sterk verbeterd. Eerst kregen de gevangenen in de altijd hete barakken amper een glas water per dag. Stichting Oikonomos zorgde voor een watersysteem met pompen en opslagcapaciteiten en hielp ook bij het opzetten van een ziekenzaal.

Schrijnende toestanden? De gevangenis van Abakaliki is, mede door deze voorzieningen, een van de beste in Nigeria, zegt Ogazi.