Droom over gratis
internet lijkt uiteen te spatten

AMSTERDAM – Gratis internet staat onder druk. De marges van de providers zijn smal geworden. De pioniers moeten de advertentie-inkomsten delen met honderden andere aanbieders. Omzet uit e-commerce druppelt nog maar mondjesmaat binnen.

Steeds meer kleintjes leggen het loodje en de grote providers in Europa zoeken elkaar op om te overleven. In de laatste categorie valt de vorige week aangekondigde overname van het Britse Freeserve door de Franse branchegenoot Wanadoo.

Het met verlies draaiende Freeserve groeide uit tot de grootste provider in Groot-Brittannië doordat het in 1998 als eerste gratis internet aanbood. Ook Wanadoo, in Nederland onder meer aangeboden via Casema, biedt zijn activiteiten voor een deel gratis aan.

Gratis internet is echter geen aantrekkelijke manier van zakendoen, geeft Y. Strikker van Wanadoo Nederland toe. De provider probeert zijn 300.000 abonnees over te halen betaalde abonnementen te nemen in ruil voor snellere verbindingen. Of dat lukt, wil Strikker niet zeggen. In 2001 biedt Wanadoo nog gratis internet aan, wat daarna gebeurt is onduidelijk. „Als andere aanbieders stoppen met gratis internet, doen wij het waarschijnlijk ook.”

Meer bieden
Wanadoo heeft nog het voordeel dat het abonnees meer kan bieden dan alleen gratis internettoegang. Een belangrijk verschil met Freeserve zit bijvoorbeeld in de moederbedrijven. Dat van Freeserve is de detailhandelsketen Dixons. Achter Wanadoo staat telefoonreus France Télécom.

Naast advertenties moeten gratis providers die via de telefoonlijnen werken het vooral hebben van 'kick-back': de vergoeding die telecombedrijven hen betalen voor de telefoontikken van hun klanten. Die zijn lager geworden, omdat de telefoontarieven onder druk staan als gevolg van de voortgaande liberalisering van de telecommarkt. Dan scheelt het als je moeder France Télécom is. Hetzelfde geldt voor T-Online (eigendom van Deutsche Telekom, Terra Networks) en Planet Internet (KPN).

Naar zoveel steun is ook de Italiaanse provider Tiscali, die World Online verschalkte, op zoek. Het bedrijf, dat als eerste gratis internet in Italië aanbood, zet fors in op uitbreiding van zijn telecomactiviteiten. Het wil een glasvezelnet langs alle grote Europese steden aanleggen. Tiscali wil met World Online uitgroeien tot het America Online (AOL) van Europa. AOL, 's werelds grootste internetaanbieder, is winstgevend (1,2 miljard dollar in het boekjaar 1999/2000). Tiscali en World Online schrijven nog rode cijfers.

Tegenvallers
Probleem voor internetaanbieders zijn de tegenvallende advertentie-inkomsten. In de ondernemingsplannen van de providers nemen deze inkomsten een prominente plaats in. Maar de grootste adverteerders op het wereldwijde web, de dotcommers zelf, moeten onder druk van investeerders hun advertentiebudget drastisch terugbrengen. Investeerders zien liever dat ondernemers winsten op de balans laten zien dan dat ze reclamebanners op de websites plaatsen.

Volgens Strikker zal Europa zich meer toeleggen op het Amerikaanse model. In de VS zijn aanbieders van gratis internet schaars. Altavista, bekend door zijn zoekmachine, stopte er vorige week mee. Bluelight en NetZero blijven in de VS als grote gratis internetaanbieders over.

Het merendeel van de Amerikanen surft onbeperkt op internet voor een vast bedrag. Dit model is er uitgekristalliseerd. Europese experimenten zijn op niets uitgelopen. Volgens Strikker liepen de kosten uit de hand, omdat abonnees 24 uur per dag verbinding hielden met internet. Zij verwacht echter dat volgend jaar nieuwe pogingen worden ondernomen.

Met betalende klanten zijn Europese internetaanbieders nog niet helemaal geholpen. AOL trekt ook veel profijt uit internethandel, die in de VS een hoge vlucht heeft genomen. De Europese 'e-commerce' staat nog in de kinderschoenen, waardoor de internetaanbieders deze inkomsten nog ontberen.