Spionage geheime dienst
op Internet alarmeert Russen

Met de herinnering aan de voorganger van de FSB, de KGB, nog vers in het geheugen, vrezen veel Russen dat afvallige geheim agenten of anderen chantage zullen plegen met de informatie die ze verkrijgen over internetgebruikers. Volgens de Russische internetexpert Anatoli Leventsjoek zijn de meeste internetproviders in Moskou en vele providers daarbuiten, in totaal zo'n 350 bedrijven, gedwongen om de geheime dienst toegang te verlenen tot hun systeem.

Activisten voor de vrijheid van meningsuiting zijn bang dat de greep op internet van de FSB een teken is van de terugkeer naar KGB-praktijken, nu KGB-veteraan Vladimir Poetin waarnemend president is. Ze hebben hem al beschuldigd van het inperken van de persvrijheid die de voormalige president Boris Jeltsin heeft ingevoerd.

Totale controle
Vorige week erkende een medewerker van het ministerie van communicatie voor het eerst in het openbaar het bestaan van een controleproject voor internet, genaamd SORM-2, het Russische acroniem voor Systeem voor Opsporings- en Onderzoeksprocedures.

Het project is echter niet gericht op „de totale controle van de informatie die via het mondiale netwerk wordt verspreid”, zei Aleksej Rokotjan, directeur van de afdeling electronische communicatie, volgens de Moscow Times.

„Veiligheidsorganen en speciale eenheden hebben het recht, en nu ook de mogelijkheid, om privé-correspondentie en telefoongesprekken van individuele burgers af te luisteren volgens de wet”, aldus Rokotjan. Kennelijk ziet de FSB de internetspionage als een uitbreiding van de regels voor afluisterpraktijken.

Volgens Leventsjoek en anderen heeft de FSB het SORM-2 systeem sinds 1998 of eerder stilletjes ingevoerd. „Wanneer je al deze Orwelliaanse dingen bekijkt, begrijp je dat het eraan komt: totale controle, totale toezicht”, aldus Leventsjoek.

In 1998 heeft de FSB internetproviders verteld dat ze speciale doosjes moeten aansluiten op hun computers die het electronische verkeer met hoge snelheid omleiden naar computers van de FSB.

Routinematig
Die techniek lijkt echter nog ver af te staan van het spionagenetwerk Echelon, dat volgens een rapport van het Europese parlement gecoördineerd wordt door de Nationale Veiligheidsdienst (NSA) van de Verenigde Staten. Echelon houdt „routinematig en ongestuurd” toezicht op electronische communicatie over de hele wereld.

Desondanks slaan Russische internetactivisten alarm. De website van Leventsjoek, www.libertarium.ru, staat vol met verhalen van internetproviders die zijn gedwongen om SORM-2-apparatuur te installeren.

Een daarvan, Bajard-Slavia uit Volgograd, weigerde „volledige en ongecontroleerde toegang” te verlenen tot de informatie van zijn klanten, waarna de belangrijkste communicatielijn van het bedrijf werd afgesloten en er gedreigd werd met boetes. Afgelopen herfst won de provider echter een rechtszaak tegen de FSB.

Richtlijnen
Mensenrechtenactivisten denken dat de harde confrontatie van Bajard-Slavia met de FSB menig internetprovider zal aanzetten tot samenwerking met de geheime dienst, maar anderen zijn daar niet zo zeker van. Anton Nosik, die de electronische kranten Vesti.Ru en Lenta.Ru maakt, zegt dat hij geen enkele grote internetprovider kent die zich houdt aan de richtlijnen van SORM-2.

De FSB heeft volgens hem al lang toegang tot het electronische verkeer en kan de snelgroeiende informatiestroom toch niet bijhouden. Desondanks is er volgens hem „de onplezierige trend dat veiligheidsdiensten proberen regels op te leggen die in strijd zijn met de grondwet.”