Liever zorg vooraf
dan berouw achteraf

Van overheidswege is een norm vastgesteld voor de maximaal aanvaardbare sterkte daarvan. Deze blootstellingsnorm is gebaseerd op het opwarmende effect van deze velden. Voor GSM-zenders en -ontvangers is de door de landelijke overheid gehanteerde norm 53 Volt per meter gedeeld door 0,9 tot de macht 0,73. Bij gebruik van moderne GSM-telefoons zal deze norm in de regel niet worden overschreden. Vlak bij GSM-zendmasten treden echter veldsterkten op die boven deze norm liggen. Afhankelijk van de kracht van de zender duikt de veldsterkte op een afstand van 3 tot 5 meter van de GSM-zendmast onder deze norm.

De afgelopen jaren is echter een discussie losgebarsten over de vraag of voornoemde blootstellingsnorm een afdoende garantie biedt voor veiligheid van radiofrequente elektromagnetische velden. Dat komt omdat in sommige wetenschappelijke onderzoeken aanwijzingen zijn verkregen dat ook bij veldsterkten ver onder deze blootstellingsnorm nadelige effecten zouden kunnen optreden.

Recente onderzoeken in Zwitserland en Oostenrijk hebben aanwijzingen opgeleverd dat dicht bij radiozenders meer slaapstoornissen voorkomen. En in onderzoeken in Australië, Engeland en op Hawaï is geconstateerd dat vlak bij zenders meer leukemie voorkomt dan op grotere afstand. Ook in sommige proefdieronderzoeken zijn aanwijzingen verkregen voor een grotere kans op kanker bij blootstelling aan radiofrequente elektromagnetische velden.

Het is niet zo dat wetenschappelijk is bewezen dat elektromagnetische velden de kans op slaapstoornissen en leukemie vergroten. Wel zijn deze aanwijzingen voor een aantal overheden aanleiding geweest om bij zenders het voorzorgbeginsel toe te passen.

Volgens het voorzorgbeginsel dient men in geval van onzekerheid redelijke maatregelen te treffen wanneer er aanwijzingen zijn voor ernstige nadelige effecten. „Better safe than sorry”, zoals de Engelsen zeggen. Zo heeft de Zwitserse overheid recent een regeling gepubliceerd die bepaalt dat GSM-zenders niet op woningen, scholen en ziekenhuizen mogen worden geplaatst. Ze moeten tot dit soort gevoelige objecten een afstand houden van 20 tot 60 meter. In Italië geldt sinds 1 januari jongstleden voor radiofrequente elektromagnetische velden een blootstellingsnorm van 8 Volt per meter – een veel scherpere norm dan die van de Nederlandse landelijke overheid.

Ook sommige plaatselijke overheden zijn strenger dan de Nederlandse regering. Zo gaf de gemeente Apeldoorn, onder verwijzing naar het voorzorgbeginsel, vorig jaar geen vergunning voor zendmasten van Delta Radio. De gemeenteraad van Haarlemmermeer keerde zich dit jaar tegen de plaatsing van GSM-zendmasten op huizen.

Mijns inziens wordt terecht een beroep gedaan op het voorzorgbeginsel. Dit betekent dat de blootsteling aan de radiofrequente velden zo ver moet worden verminderd als redelijkerwijs mogelijk is. Voor zenders is daarbij de Zwitserse aanpak heel geschikt – ook al omdat wat in Zürich en Bern kan, ook in Utrecht of Amsterdam moet kunnen.

Bij GSM-telefoons ziet men dat sommigen met veel lagere veldsterkten werken dan andere. Dit geeft aan dat met een goed ontwerp de veldsterkte laag gehouden kan worden. De overheid kan daarbij een flinke hand helpen door fabrikanten te verplichten gegevens over de veldsterkte duidelijk te vermelden.

Prof. dr. L. Reijnders; hoogleraar milieukunde aan de Open Universiteit en de Universiteit van Amsterdam