Enzym tegen 'Pompe'
getest bij patiënten

Het Leidse biofarmaceutisch bedrijf Pharming heeft toestemming gekregen voor toepassing van het nieuwe medicament alfa-glucosidase bij een klein aantal patiënten met de ziekte van Pompe, een erfelijke en op termijn dodelijke spierziekte. Als de resultaten positief zijn, hoopt Pharming in de tweede helft van 1999 registratieaanvragen voor het nieuwe middel te kunnen indienen bij de Amerikaanse Food and Drug Administration en het European Medicine Evaluation Agency.

In de westerse wereld lijden tussen de 5000 en 10.000 mensen aan de ziekte van Pompe. Deze behoort tot een familie van veertig zeldzame ziekten. De zogeheten infantiele vorm van de ziekte van Pompe openbaart zich in de eerste paar maanden na de geboorte en wordt gekarakteriseerd door een snelle ophoping van de stof glycogeen (een soort kralenketting van glucose, druivensuiker) in de cellen. Glycogeen kan worden afgebroken door het enzym alfa-glucosidase, maar dat enzym ontbreekt in de patiënt.

De ziekte kan zich ook tijdens de jeugdjaren openbaren. Bij deze juveniele vorm ontstaat er een progressieve spierzwakte, waarbij de ademhalingsspieren het sterkst worden aangedaan. In volwassen vorm kan de aandoening soms onopgemerkt blijven tot het vijftigste levensjaar. De ophoping van glycogeen doet zich dan voornamelijk voor in de skeletspieren, resulterend in spierzwakte van het middenrif, de ledematen en de romp. Complicaties bij de ademhaling zijn de meest voorkomende doodsoorzaken.

Pharming kreeg toestemming voor een zogeheten fase-2-onderzoek van de medisch-ethische commissie van het Academisch Ziekenhuis Rotterdam-Dijkzigt en de Erasmus Universiteit (EUR). In het onderzoek wordt iedere patiënt ten minste zes maanden gevolgd. Als uit de studie blijkt dat het nieuwe middel veilig en effectief is, zullen twee omvangrijkere internationale fase-2- en fase-3-studies worden opgezet.

De afdeling klinische genetica van de EUR slaagde er in 1988 als eerste in om het menselijke gen voor alfa-glucosidase te isoleren en gaf daarmee de aanzet tot een mogelijke behandeling voor de ziekte van Pompe.

Sinds 1992 werkt Pharming met de Rotterdamse onderzoekers samen aan de verdere ontwikkeling van het enzym als geneesmiddel. Daarvoor heeft Pharming het menselijk gen ingebouwd in konijnen, die vervolgens in hun melk het enzym gaan produceren. Het Leidse bedrijf en zijn onderzoek raakten begin dit jaar in opspraak door het kloneren van twee kalveren, eveneens met het doel medicijnen in melk te gaan produceren. Voor de ontwikkeling en commercialisering van het enzym alfa-glucosidase hebben Pharming en het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Genzyme General onlangs een samenwerkingsverband gevormd.

Het nieuwe medicament doet de ophoping van glycogeen naar verwachting zodanig afnemen dat de degeneratie van de spieren een halt wordt toegeroepen of zelfs gekeerd wordt. Uit eerdere tests bleek dat het enzym veilig gebruikt kan worden als medicijn. Mevrouw dr. A. T. van der Ploeg, werkzaam in van het AZR deel uitmakende Sophia Kinderziekenhuis, is al dertien jaar betrokken bij de therapeutische ontwikkeling van humaan alfa-glucosidase. „Wij werken hier al enorm lang naar toe”, zegt Van der Ploeg over het eerste onderzoek bij haar patiënten. „Voor ons, voor de patiënten en voor hun familieleden is dit het moment waar iedereen naar heeft uitgezien”.