„Ziekteoverdracht bij xenotransplantatie niet uitgesloten”
„Virus-DNA in varkensgenen
vaak onschuldig”Helma Rebel-Struijk
Kunnen varkens mensen ziek maken? Die kans lijkt uiterst klein, zolang je de karbonaadjes goed doorwarmt. Wat gebeurt er echter als een mens een varkenshart krijgt? Technisch is dat mogelijk, maar blijft die persoon daarmee op de lange duur gezond? De Britse viroloog R. Weiss heeft mogelijk een antwoord op een van de vele vragen. „Verborgen varkensvirussen kúnnen een transplantatiepatiënt besmetten, maar die kans is heel klein”. De ethische discussie erover is nog lang niet uitgewoed. Als het aan minister Borst van volksgezondheid ligt, gaat ook het wetenschappelijk onderzoek naar de mogelijkheid van xenotransplantatie voorlopig door. „Als er een verbod komt op onderzoek, komt er ook geen antwoord op de vraag of de risico's verantwoord en aanvaardbaar zijn”, zei ze afgelopen donderdag in de Tweede Kamer. Juist die dag wees de Britse viroloog R. Weiss tijdens het symposium “Virussen voor altijd” van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen op het gevaar van endogene virussen in varkens, de meest waarschijnlijke orgaanleveranciers. Weiss doet onderzoek naar retrovirussen, en het risico ervan voor de transplantatie van dierlijke organen in mensen. „Net als 'gewone' virussen zijn retrovirussen uiterst kleine ziekteverwekkende deeltjes”, zegt de Britse onderzoeker. „Endogeen betekent in de genen. Endogene virussen zitten verscholen in het erfelijk materiaal van het varken. Ook mensen hebben zulke virussen in hun genen; bij elkaar ongeveer 0,2 procent van het erfelijk materiaal. Die endogene virussen zijn 'fossiel', die 0,2 procent is in de loop van de geslachten gegroeid. Als een virus een cel binnendringt die uitgroeit tot een eicel of een zaadcel, wordt het virus-DNA opgenomen in het erfelijk materiaal van die cel, en als endogeen retrovirus doorgegeven aan het nageslacht”. Weiss en zijn medewerkers ontdekten endogene retrovirussen in varkens. Begin vorig jaar publiceerden ze hun vondst in het medisch wetenschappelijk tijdschrift Nature Medicine. Kanker
Ziek wordt een mens meestal niet van die endogene virussen, benadrukt de Britse viroloog. Ze kunnen wel een rol spelen in bepaalde ziekten zoals multiple sclerose (MS) en suikerziekte, en bij sommige vormen van kanker. Ook varkens worden niet ziek; de endogene virussen zijn meestal defect en daardoor vrij onschuldig. „Maar in een enkel geval gaat zo'n stukje virus-DNA 'aan', en dan is het wel infectueus”. Weiss onderzocht daarom of de endogene virussen in varkens menselijk weefsel kunnen infecteren. Het antwoord was „ja”. Weiss maakt daar echter onmiddellijk een aantekening bij. „Als zoiets in het laboratorium gebeurt, wil dat nog niet zeggen dat er bij xenotransplantatie daadwerkelijk gevaar is. Ik zou het een mogelijk probleem willen noemen. We moeten daar nog veel onderzoek naar doen”. Welke ziekten de endogene retrovirussen uit varkens bij de mens veroorzaken, weet Weiss nog niet precies. Wellicht kunnen ze een vorm van leukemie teweegbrengen. Afspraken
Over experimenten met xenotransplantatie zijn volgens Weiss internationaal afspraken gemaakt. „Elke patiënt wordt nauwkeurig op virussen onderzocht. Wij hebben zelf enkele gevallen in Zweden bekeken. Na twee jaar was er nog geen spoortje van een mogelijke infectie in het bloed te zien. Daaruit blijkt dat er waarschijnlijk nauwelijks risico is. Lastig is echter dat niet alle experimenten worden gemeld”. De Zweedse proef bevestigt de conclusie van P. Herrling, hoofd onderzoek bij het farmaciebedrijf Novartis. In een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Nature eerder dit jaar vatte hij het risico als volgt samen: „Dieren hebben altijd virussen overgebracht naar mensen. In vergelijking daarmee is het besmettingsrisico bij een succesvolle xenotransplantatie minimaal”. Een conclusie die Weiss onderstreept. | 