Dagbehandeling
voor agressievelingetjes

Dr. W. Matthys, werkzaam als psychiater op de afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie van het Academisch Ziekenhuis Utrecht, ziet veel voordelen in dagbehandeling van gedragsgestoorde kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar. „Agressief gedrag roept afkeer, woede en verontwaardiging op, maar ook de vraag: Wat kunnen we eraan doen?”, zegt Matthys.

Vorige week vrijdag presenteerde de Utrechtse kinderpsychiater tijdens een symposium enkele gedragstherapeutische methoden waarvan het effect op agressief gedrag bij kinderen is aangetoond. Volgens dr. Matthys worden deze effectieve methoden echter te weinig toegepast.

„Ouders kunnen beter toegerust worden met opvoedingsvaardigheden, waardoor het agressief gedrag van het kind thuis afneemt en het sociaal adequate gedrag toeneemt”. Volgens de kinderpsychiater kunnen deze vaardigheden ook op school met succes gehanteerd worden. „Kinderen kunnen leren sociale problemen adequater op te lossen. Hier liggen dus kansen”, zei hij. Wel moest hij toegeven dat in de afgelopen jaren het inzicht is gegroeid dat de interventies langduriger en intensiever dienen te zijn dan hulpverleners voorheen dachten.

Methoden
Agressief gedrag in de kinderleeftijd vormt een risico voor een breed scala van problemen op latere leeftijd. De Amerikaanse psycholoog prof. dr. J. Lochman ontwikkelde hulpverleningsprogramma's om de probleemgevallen op jonge leeftijd te behandelen. Hij betrok daarbij onderwijzend personeel, groepstherapeuten, psychologen en ouders. Tijdens het symposium presenteerde Lochman opmerkelijke resultaten van zijn hulpverleningsprogramma's. Een specifiek hulpverleningsprogramma voor ouders van kinderen met gedragsstoornissen bracht de Amerikaanse psycholoog prof. dr. C. Webster-Stratton.

In Vosseveld begon de Utrechtse kinderpsychiater dr. W. Matthys enkele jaren geleden een dagbehandelprogramma voor kinderen met gedragsstoornissen. Net als bij de klinische behandeling ging hij uit van methoden waarvan het effect op zijn minst tot op zekere hoogte was aangetoond, zoals een oudertraining in opvoedingsvaardigheden, het scheppen van leermomenten in de alledaagse leefsituatie en een cognitief-gedragstherapeutische methode. Deze methoden zijn voor een heel groot deel geënt op die van de Amerikaanse psychologen.

Dr. Matthys werkte niet uitsluitend met deze methoden, die specifiek gericht zijn op de afname van oppositioneel, antisociaal en agressief gedrag, op de toename van sociaal wenselijk gedrag en op het ontwikkelen van vaardigheden die aan normaal sociaal gedrag ten grondslag liggen. Ook vond hij het nodig om stoornissen die vaak samengaan met gedragsstoornissen, zoals tekort aan aandacht met hyperactiviteit of depressiviteit, met medicijnen te behandelen.

De psychiater ontwikkelde een strak dagprogramma voor deze probleemkinderen, gericht op welomschreven gedragingen in zowel de dagbehandeling, de school als thuis. Alle kinderen volgen onderwijs op de aan de dagbehandeling verbonden school voor speciaal onderwijs (Prof. F. Redlschool), waar bijzondere aandacht wordt besteed aan de met gedragsstoornissen vaak samengaande leerstoornissen.

Groepstraining
De opvoedingsmethoden gaan uit van een geïntegreerd programma. Er is een wekelijks gesprek met de ouders, het kind, de ouderbegeleider en de groepsleider. De resultaten van de behandeling van de afgelopen week worden besproken aan de hand van het behandelplan en het gedragsprogramma. „Meer dan in het geval van de klinische behandeling van hun kind, zijn ouders gemotiveerd mee te werken aan de dagbehandeling; zij blijven immers de dagelijkse opvoedingslasten dragen. Actieve medewerking is de belangrijkste factor voor het bereiken van succes”, aldus dr. Matthys.

„Het voordeel van groepsbehandeling is dat de groepsleden van elkaar kunnen leren. De ervaringsdeskundigen onder elkaar luisteren goed naar elkaar en accepteren makkelijker ideeën en tips dan wanneer de therapeuten alleen als “model” fungeren. De individuele specifieke aspecten van ouders en kind kunnen daarentegen slechts weinig aan bod komen”.

De Utrechtse psycholoog-pedagoog drs. N. M. H. van de Wiel ontwikkelde een speciale groepstraining. Ze laat daarin de ouders van vier kinderen vijftienmaal, gedurende anderhalf uur, eenmaal per 2 à 3 weken bij elkaar komen, om ze te trainen in allerlei opvoedingsvaardigheden zoals adequaat straffen en belonen, structuur aanbrengen, stressmanagement, het onderkennen en oplossen van sociale problemen en het werken aan een positief gezinsklimaat.

Dr. W. Matthys noemt de eerste dagbehandelresultaten bemoedigend. „Kinderpsychiatrische dagbehandeling is niet alleen een minder kostbaar alternatief voor klinische behandeling, maar biedt ook mogelijkheden voor het bereiken van veranderingen in die situatie waar ze ook plaats dienen te vinden, namelijk thuis. Voorwaarde is echter dat het gezin over voldoende draagkracht beschikt”.