Nier afstaan via
een kijkoperatie

Transplantatiechirurg dr. J. N. M. IJzermans noemt de resultaten van deze kijkoperatie bijzonder goed. „Vroeger moesten we de buik van iemand die een nier aan een familielid wilde afstaan, openmaken. Dat levert een snee op van 20 centimeter. Vervolgens moet je onder de ribbenboog door –een gevoelig gebied– om bij de nier te komen. Als alles achter de rug is hebben alle weefsellagen tijd nodig om weer te genezen. Al met al duurt dat een dag of tien. Met de nieuwe methode kunnen we volstaan met enkele sneetjes, variërend van 5 tot 10 millimeter. We noemen dat een kijkoperatie of een laparoscopische operatie. Via die gaatjes gaat een cameraatje en een stevige hengel met schaartjes en tangetjes naar binnen. Alles moeten we volgen op een beeldscherm. We doen er wel vier tot vijf uur over om de nier die wordt afgestaan, los te maken. Als dat is gebeurd, vouwen we er een schepnetje omheen. Via een klein reisje door de buik halen we de nier dan vlak onder de navel eruit. Het gaatje daar is dan net zo groot als de breedte van de nier: zo'n 5 centimeter”, zegt IJzermans.

De transplantatiechirurg is iedere keer weer verbaasd over het grote succes. Volgens dr. IJzermans ervaren de donoren de ingreep niet als een grote operatie. „Terwijl we toch een nier verwijderen. Ze hebben zelfs geen pijn. Dat komt doordat we in de buik eigenlijk niets overhoop halen en ook nauwelijks iets beschadigen”, zegt hij. Voor de nierdonor is dat een belangrijk voordeel.

Wachtlijst
Het fenomeen kijkoperatie is overigens niet nieuw. „De gynaecologen zijn ermee begonnen”, zegt IJzermans. „Aanvankelijk hadden transplantatiechirurgen weinig interesse in deze methode. Maar toen in 1995 in Amerika heel voorzichtig werd begonnen met nierdonatie via een kijkoperatie, die daar verder werd ontwikkeld, hebben wij het van hen afgekeken. Collega Bonjer is technisch heel ver met de methodiek”.

Helaas kan nierdonatie via een kijkoperatie niet bij iedereen worden uitgevoerd. „Als de donornier één slagader en één ader heeft, zoals het hoort, dan lukt het prima om de nier via een kijkoperatie los te maken. Maar er zijn mensen, relatief gezien maar weinig, die meer nierslagaders hebben. Die zijn in dat geval dan meestal ook nog dunner dan een normale slagader. Omdat de nier daardoor moeilijker wendbaar is, wordt het moeilijk om haar los te maken. Bovendien zou de kijkoperatie dan te lang gaan duren. In dat geval kiezen we voor de klassieke methode”.

Belangstelling
Donatie van organen staat momenteel vanwege de registratieprocedure sterk in de belangstelling. Volgens dr. IJzermans is het aantal donaties van mensen aan familieleden in Nederland lange tijd niet meer dan 10 procent van alle donaties geweest. In de jaren negentig is dat gestegen tot 30 procent. Toch ligt dat percentage altijd nog lager dan in Amerika en Sandinavië. Daar wordt 40 procent gehaald.

„In Nederland staan 1000 tot 1500 patiënten op de wachtlijst voor een donornier. Alleen in Dijkzigt al hebben we een wachtlijst van tweehonderd patiënten”, zegt IJzermans. „Gelukkig overleven heel veel nierpatiënten met behulp van nierdialyse. Als we zien aankomen dat bij een patiënt de enige nier ermee gaat ophouden, dan schetsen we de familie de mogelijkheden die er zijn. Dat is dan dialyse, een donornier van een overledene of familiedonatie. Op die laatste mogelijkheid leggen we zelf geen enkele nadruk. Pas als een familielid aangeeft meer over de mogelijkheden van familiedonatie te willen weten, gaan we kijken of het mogelijk is. En dat is slechts in een beperkt aantal gevallen zo”, aldus de transplantatiechirurg.

Drempelverlagend
Dr. IJzermans is ervan overtuigd dat deze veelbelovende methode drempelverlagend werkt. „Er zullen zich meer familiedonoren melden”, zegt hij. „En dat is hard nodig, want het aantal mensen met een nierprobleem groeit harder dan het aantal donoren. Bovendien geeft familiedonatie een grotere kans op succes omdat de kans op afstoting kleiner is. Dat komt omdat het weefsel van patiënt en familiedonor veel met elkaar gemeen hebben”, aldus IJzermans.