Wegwerpluier

De groeiende kennis over bacteriën leidt ertoe dat in het begin van de vorige eeuw tot ver in de jaren zestig moeders de katoenen luiers in ketels gaan koken, een tijd- en energieverslindende bezigheid.

De Amerikaanse Marion Donovan (1917-1998) worstelt niet alleen daarmee, maar ook met het probleem dat haar dochter Christine, waarvan ze in 1944 bevalt, steeds haar luier nat plast als ze net is verschoond. Dat betekent soms ook dat de lakentjes moeten worden verschoond. Donovan zoekt naar een oplossing en ontwikkelt een plastic broekje van douchegordijn, gemaakt op haar eigen naaimachine. Al snel wisselt ze het plastic in voor parachutestof dat in die naoorlogse tijd ruimschoots voorhanden is. De veiligheidsspelden worden vervangen door drukknoopjes. De plastic broek wordt al snel een doorslaand succes.

Papier
Donovan zit echter niet stil en ontwikkelt in het begin van de jaren vijftig ook de wegwerpluier. Dat is geen eenvoudige opgave, want het gebruikte materiaal moet het vocht goed opnemen om luieruitslag te voorkomen. Het best voldoet vochtabsorberend papier. Toch slaat haar vinding aanvankelijk niet aan. Papierfabrikanten zien er niets in. Pas tien jaar later raakt Victor Mills, werkzaam bij Procter & Gamble, geïnteresseerd. Het bedrijf heeft kort daarvoor een papierfabriek opgekocht. De schone papierpulp –cellulose– blijkt uiterst geschikt als vulling van wegwerpluiers gemaakt van plastic (grondstoffen: polyurethaan en rubber).

De cellulosevezels hebben een groot vochtabsorberend vermogen. Dat leidt tot de eerste ”pamper” in 1961 en een nieuwe tak van industrie waarin volgens de University of Washington jaarlijks alleen al in de VS 3 miljard dollar omgaat. Begrijpelijk voor wie bedenkt dat iedere baby en peuter gedurende de eerste 2,5 levensjaren ongeveer 4500 wegwerpluiers gebruikt.

Aanvankelijk zijn er slechts twee soorten wegwerpluiers: medium en large. De luiers zijn dik en zwaar. Ook de bevestiging is problematisch omdat er nog geen plakstrook aan zit. Daar komt echter, mede door de groeiende concurrentie, al snel een oplossing voor en ook de pasvorm van de luiers verbetert.

Vochtabsorberend vermogen
Het vochtopnemend vermogen van de luiers wordt belangrijk hoger als aan de cellulose later natrium polyacrylaat wordt toegevoegd. De huidige wegwerpluiers kunnen daardoor zo'n halve liter vocht opnemen. Natrium polyacrylaat is een super absorberend polymeer (SAP) dat dertig keer het eigen gewicht aan vocht kan opnemen en vervolgens verandert in een soort gel. Het gebruik van SAP maakt dat er minder cellulose nodig is, waardoor het gewicht van een doorsnee wegwerpluier tegenwoordig nog slechts de helft is ten opzichte van vijftien jaar geleden.

Vanuit de milieubeweging is er veel kritiek (geweest) op het verbruik van grondstoffen voor wegwerpluiers. Zo zouden de 4500 wegwerpluiers die een baby/peuter in de eerste levensjaren gebruikt 4,5 boom kosten en de gebruikte plastics goed zijn voor een kopje vol ruwe olie. Daar staat tegenover dat het wassen van katoenen luiers water en energie kost.

Het duurt volgens de milieubeweging lang voordat een wegwerpluier volledig is gecomposteerd. Maar ook daarin komt verandering. Absormex, een Mexicaanse luierproducent, heeft een luier ontwikkeld, waarvan het plastic is verrijkt met TDPA (totally degradable plastic additive). TDPA zorgt ervoor dat de moleculaire ketenstructuur van de plastics versneld wordt afgebroken onder invloed van ultraviolet licht, hitte en druk. De TDPA-luier breekt daardoor in de buitenlucht af in 23 dagen. Momenteel is nog onduidelijk hoelang dit afbraakproces duurt op een vuilstortplaats. Dat er afbraak is, is inmiddels aangetoond in een laboratorium waarbij de situatie op een vuilstort werd gesimuleerd.

Recycling
Inmiddels is in Arnhem al enige jaren het bedrijf Knowaste actief dat incontinentiematerialen en wegwerpluiers uit ziekenhuizen en kindercrèches ophaalt en geschikt maakt voor hergebruikt. De luiers worden versnipperd en de plastics, cellulose, natrium polyacrylaat, plasjes en poepjes worden van elkaar gescheiden in een ingenieus verwerkingsproces waarbij onder andere water wordt gebruikt. In het proces van Knowaste wordt het super absorberend polymeer gedeactiveerd. Dit is nodig om pulp te kunnen terugwinnen.

Plastic en pulp worden tot balen verwerkt die dienen als grondstof voor plastic toepassingen zoals kunsthout en plastic folie en voor hoogwaardige papiersoorten.