Sociaal, maar binnen strenge kaders

Paars II, zo valt in het concept te lezen, ziet het als zijn belangrijkste taak een „verantwoord evenwicht” te vinden tussen economische groei, milieu en sociale rechtvaardigheid. De samenhang tussen mensen die het goed hebben en minder fortuinlijke burgers moet behouden blijven en waar nodig versterkt worden. Volgens het concept-akkoord zijn de centrale doelstellingen van het regeerakkoord van 1994 „in belangrijke mate bereikt”. Er is veel werk gecreëerd en de verzorgingsstaat is herijkt. „Ons land kan met vertrouwen de volgende eeuw binnengaan. Nederland heeft een sterke economie, een hoogwaardig sociaal stelsel en een cultuur van vrijheid, verantwoordelijkheidszin, tolerantie en solidariteit”.

Maar volgens het conceptakkoord dient er gewaakt te worden voor „gezapigheid of zelfvoldaanheid”. „De gunstige economische conjunctuur kan op enig moment weer omslaan”. Van belang zijn daarom aanzienlijke investeringen in de infrastructuur, het verder versterken van de banengroei en het stimuleren van het zelfstandig ondernemerschap.

Euthanasie
De paarse plannen voor de komende vier jaar zijn voor het overgrote deel al uitgelekt. Er zal 9,25 miljard gulden worden uitgetrokken voor nieuw beleid (onder meer zorg, onderwijs, infrastructuur, meer agenten). Voor lastenverlichting is 4,6 miljard beschikbaar. Voor verlaging van het financieringstekort trekken de partijen 2 miljard uit. Een bedrag van 1 miljard houden ze in reserve voor onverwachte uitgaven.

Om deze extra investeringen mogelijk te maken moet er een verantwoord financieel kader worden geschapen. De bezuinigingen voor de komende regeerperiode bedragen in totaal 7,6 miljard. De rest van het geld komt beschikbaar door de economische groei, die op 2 procent per jaar wordt geraamd, en door „inverdieneffecten” van de paarse maatregelen.

Het euthanasiebeleid wordt verder geliberaliseerd. Euthanasie blijft wel in het Wetboek van Strafrecht, maar daarin wordt tevens vastgelegd dat een arts die aan alle zorgvuldigheidseisen voldoet en de meldingsplicht vervult, niet strafbaar is. Het wetsvoorstel dat D66 dit voorjaar indiende om deze omkering van de bewijslast te regelen, is door het kabinet overgenomen. Het zal „terstond” voor advies aan de Raad van State worden voorgelegd.

Wijzigingen
De coalitiefracties hebben vandaag heel de dag de tijd gehad om de tekst van het ontwerpregeerakkoord door te lezen. Vanavond mogen zij voorstellen indienen om bepaalde onderdelen nog te wijzigen. De drie informateurs en de drie onderhandelaars van PvdA, VVD en D66 –Kok, Zalm, Borst, Melkert, Bolkestein en De Graaf– zullen die voorstellen (amendementen) morgen met elkaar bespreken en vervolgens morgenavond een „nader concept” bij de fracties afleveren. De kamerfracties van PvdA, VVD en D66 moeten dan zaterdag hun eindoordeel geven.

D66-onderhandelaar De Graaf heeft gisteren op het laatste moment een voorbehoud gemaakt bij het regeerakkoord. D66 wil een aanzienlijke verhoging van het bedrag voor milieu-investeringen in ontwikkelingslanden. De D66-fractie dient vanavond een amendement in waarin zij om een verhoging van de milieu-investeringen zal vragen.

De Graaf liet weten dat Ontwikkelingssamenwerking meer moet opdraaien voor milieuhulp. In het regeerakkoord wordt 150 miljoen uitgetrokken voor milieu-investeringen in arme landen die niet tot de erkende ontwikkelingslanden behoren (vooral in Oost-Europa).

De PvdA wil eenzelfde bedrag uittrekken voor de allerarmste landen, dat dan voor rekening van OS moet komen. D66 vindt dat te weinig, gezien de enorme achterstand in de derde wereld. Een verhoging tot 250 of 350 miljoen is in de ogen van de democraten dan ook reëel.

Als de regeringsfracties zaterdag uiteindelijk akkoord gaan –en er is, volgens Melkert gisteren, geen enkele reden om van „dramatische scenario's” uit te gaan– gaan de drie informateurs maandag naar de Koningin om haar verslag uit te brengen. Hare Majesteit zal diezelfde dag nog een formateur benoemen. Dat zal ongetwijfeld demissionair premier Kok worden.

Ministersploeg
Kok zal dan tien tot veertien dagen nodig hebben om zijn ministersploeg samen te stellen. Een van de lastigste problemen die zich daarbij aandienen is een mogelijke derde post voor D66. Onder het vorige kabinet leverden PvdA en VVD ieder vijf en D66 vier ministers. Onder de nieuwe verhoudingen zou D66 eigenlijk met twee ministerszetels genoegen moeten nemen, terwijl PvdA en VVD er ieder zes mogen gaan bezetten. De democraten claimen echter een derde post. Als dat gebeurt, zal er een nieuwe post gecreëerd moeten worden. Dat zou een minister voor het grotestedenbeleid of voor cultuur en de elektronische snelweg kunnen worden.

Ondertussen wordt er in Den Haag al druk gespeculeerd over de bezetting van de posten. Dat Kok terugkeert als premier, dat Zalm weer naar Financiën gaat en Borst naar Volksgezondheid, lijkt aan geen twijfel onderhevig. Een belangrijke rol wordt voor de komende vier jaar aan minister Jorritsma van verkeer toegekend. Zij gaat of naar Economische Zaken of naar Binnenlandse Zaken en zal tegelijk vice-premier worden. Dat betekent dat een Nederlandse premier zich voor het eerst in de geschiedenis omringd zal zien door twee vrouwelijke vice-premiers: behalve Jorristma zal ook Borst die plaats gaan innemen.