Forum 11 oktober 2001

Oorzaak en gevolg goed onderscheiden bij Amerikaanse acties

Vredesdemonstraties doen vreemd aan

Het doet vreemd aan dat er nu al weer zogenaamde vredesdemonstraties worden gehouden. Ook nu verwart men, evenals in de jaren zeventig met de kernwapendiscussies, oorzaak en gevolg, meent L. P. Heukels. De actie van de VS en hun bondgenoten is niet de oorzaak, maar het antwoord op een jarenlang proces van zich steeds uitbreidend terrorisme, schrijft hij.

De aanslag op het WTC-gebouw op 11 september wordt door velen gezien als de waterscheiding tussen een tijdperk waarin vele dingen 'goed' liepen en een periode van grote onzekerheid en instabiliteit. Zelf ben ik geneigd het drama van 11 september te zien als een voorlopig dieptepunt in een reeks van gebeurtenissen en aanslagen die al vele jaren aan de gang zijn, maar als zodanig niet herkend werden. Zo is er de eerdere aanslag op het WTC-gebouw, het Egyptische toestel dat voor New York in zee stortte, het saringebruik, het Lockerbie-drama: aanslagen die ook als uitingen van terrorisme beschouwd dienen te worden. Een terrorisme dat vooral gericht lijkt tegen de VS als „de grote satan” van deze wereld. Hoe is dat beeld van grote satan ontstaan, hoe heeft die karikatuur zich zo kunnen verbreiden? Of zit er toch een kern van waarheid in?

Oplossing
De Arabische landen hebben zich nooit veel gelegen laten liggen aan democratie, het bevorderen van economische initiatieven voor hun bevolking en het ontwikkelen van de brede, vaak nog ongeletterde massa's. Een scheiding van kerk en staat is een uitzondering. Ook met betrekking tot het Palestijnse vraagstuk hebben zij zich vaak afzijdig gehouden, in die zin, dat zij ook zelf aan een oplossing hadden kunnen bijdragen, bijvoorbeeld door als regio met initiatieven voor een oplossing van het probleem te komen. Veelal beperkte hun bijdrage zich tot het bijeenhouden van de Arabische wereld en het formuleren van gemeenschappelijke standpunten, die zelden wezenlijk bijdroegen tot een oplossing van het vraagstuk. Een uitzondering daarop was de vermoorde Egyptische president Anwar Sadat.

Het laat wel zien dat de radicalisering van delen van de Arabische massa's minder bij de kern, de oorzaak is aangepakt, maar vooral gedurende vele jaren is onderdrukt. Dit jarenlang voortbestaan van gerechtvaardigde grote maatschappelijke onvrede is natuurlijk een vruchtbare voedingsbodem geweest voor fundamentalisten. Zij konden jarenlang ongestoord velen, meestal ongeletterden, indoctrineren met de interpretatie van de koran dat er een jihad, een heilige oorlog moest worden gevoerd tegen „de veroorzaker” van al hun problemen: de VS. Een buitenlandse vijand creëren was natuurlijk veel gemakkelijker dan interne oppositiebewegingen verantwoordelijk stellen, die een bedreiging zouden zijn voor de zelden democratisch samengestelde regeringen c.q. regimes.

Oog om oog
Wat bijvoorbeeld te denken van de puissante rijkdom van de tienduizenden 'olieprinsen' die, in weerwil van de leer van de islam, er geen levenswandel op nahouden die respect verdient. Dat nu wordt terecht of ten onrechte geassocieerd met de oliemaatschappijen, die veelal Amerikaans zijn. Toch worden tegelijkertijd diverse terreur- en bevrijdingsbewegingen gefinancierd met Arabisch oliekapitaal! De rol van de Arabische wereld als de bakermat van de islam heeft nogal eens feodale heersers en houdt naar buiten de schijn op redelijk Arabisch en redelijk islamitisch te zijn, maar steunt tegelijkertijd fundamentalistische bewegingen à la Bin Laden. Wellicht op voorwaarde dat die bewegingen niet in de eigen regio actief zijn?

Er worden nu echter ook in de gematigde Arabische landen cellen van fundamentalistische aard gevonden. Helder is dat deze zich nu ook keren tegen een aantal Arabische regeringen c.q. regimes en het lijkt erop dat de revolutie zich nu ook tegen henzelf keert. Het zal dus een wereldwijde actie tegen het terrorisme dienen te zijn, die helaas met geweld gepaard zal gaan. Gelukkig hebben de VS en hun verrassend veelzijdig samengestelde bondgenootschap gekozen voor een proportionele aanpak. Oog om oog, tand om tand. De wereld zal heel duidelijk moeten laten blijken dat ze dit soort terreuracties niet accepteert en dat ze met alle geëigende middelen zullen worden bestreden.

Antwoord
Het doet daarom vreemd aan dat er nu al weer zogenaamde vredesdemonstraties worden gehouden. Ook nu verwart men, evenals in de jaren zeventig met de kernwapendiscussies, oorzaak en gevolg. Toen was de NAVO-plaatsing van kruisraketten niet de oorzaak van de kernwapenwedloop, maar het antwoord op de plaatsing van SS20-raketten aan Sovjetzijde.

Ook nu is de actie van de VS en haar bondgenoten niet de oorzaak, maar het antwoord op een jarenlang proces van zich steeds uitbreidend terrorisme, dat lange tijd de al dan niet openlijke steun had van de Arabische wereld, of nog heeft.

De geschiedenis heeft geleerd dat het NAVO-antwoord er uiteindelijk toe heeft geleid dat het communisme zich niet staande kon houden en, wat belangrijker is, de bevrijding voor grote delen van Europa heeft gebracht. Alles wat hierboven beweerd is laat een duidelijk geproportioneerd antwoord van het grootste deel van de wereldgemeenschap natuurlijk onverlet, dat zowel door de wereldgemeenschap als vooral ook door de Arabische wereld zelf veel gedaan zal moeten worden aan de oorzaken van het fundamentalisme.

Naast het goed verstaan van de islam, zullen ook democratische en economische ontwikkelingen in die gebieden op gang moeten worden gebracht. En er zal iets gedaan moeten worden aan de enorme inkomensongelijkheid in die landen. Dat zal niet eenvoudig en een proces van jaren zijn. Laten we starten met de discussie hierover. Het is meer dan tijd.

De auteur is voorzitter van het Hervormd Beraad Vredesvraagstukken.