Militaire actie maakt weinig kans

Of een eventuele militaire operatie in Afghanistan effect zal sorteren, hangt af van de consistentie en vastberadenheid van de acties, schrijft prof. dr. Viktor Makhonin. Hij twijfelt er echter aan of ze zal slagen.

De vastbeslotenheid van de militaire en politieke leiders van de VS om een militaire operatie uit te voeren tegen het internationale terrorisme, en in het bijzonder tegen de in Afghanistan gesitueerde tak, zet de politieke, militaire, economische en andere mogelijke gevolgen van zo'n operatie bovenaan op de agenda.

De plannen van de VS kunnen samengevat worden in twee doelen – althans, zoveel worden er officieel bekendgemaakt. In de eerste plaats het gevangen nemen of elimineren van Osama bin Laden, die gezien wordt als het brein achter de aanvallen op Washington en New York. En in de tweede plaats de infrastructuur van het internationale terrorisme vernietigen om de mogelijkheid tot herhaling van de gebeurtenissen die 11 september plaatshadden in de twee belangrijkste steden van de VS te voorkomen (vanuit militair oogpunt kan dit doel ook als het eerste gezien worden).

Geen aandacht
Of de operatie van de VS in Afghanistan effect zal sorteren zal afhangen van de consistentie en vastberadenheid van de acties. Maar de recente Amerikaanse politiek ten opzichte van de Taliban doet twijfelen of de acties dat zullen zijn. Zo maakten de Amerikanen zich weinig zorgen om internationale terroristen toen die acties uitvoerden in Centraal-Azië (Tadzjikistan, Oezbekistan, Kirgizië), Rusland (Tsjetsjenië) en in de Balkanstaten. Ze gingen pas voorbereidingen treffen voor vergeldingsacties nadat er aanvallen waren gedaan op hun eigen steden in het centrum van hun eigen land.

Tot voor kort besteedden de Amerikanen geen aandacht aan een nauwe samenwerking tussen de Taliban en Osama bin Laden (uitgezonderd de enkele raketaanval die ze uitvoerden op het vermeende kamp van de Saudische miljonair). Ook was er geen aandacht voor terroristische acties gericht tegen de noordelijke coalitie van Burhanuddin Rabbani-Ahmed Shah Masud, of voor de vorming van een bolwerk van internationaal terrorisme in de door de Taliban geregeerde gebieden. Hetzelfde geldt voor de Amerikaanse houding ten opzichte van het feit dat Bin Laden samen met de Taliban soldaten trainde voor Tsjetsjenië en de Centraal-Aziatische staten, vooral Oezbekistan.

Het waren de Taliban, ondersteund door Pakistan, die onlangs bewezen dat ze een vijand zijn waar de Verenigde Staten rekening mee moeten houden. Amerika noemde Afghanistan op zijn beurt een enorm veld voor drugsverbouw. Alleen vorig jaar al confisqueerden Russische douaniers in Tadzjikistan meer dan 1,8 ton heroïne aan de grens met Afghanistan. Als we bedenken wat de prijs van een kilo heroïne is en dat slechts 10 procent van het 'verkeer' in beslag genomen wordt, is het makkelijk voor te stellen dat jaarlijks vele miljarden aan drugs de grens overgaan.

Paraat
Een eerste conclusie is dat Amerika niet is geïnteresseerd in de eliminering van internationaal terrorisme in het algemeen. Het hoofddoel van Washington is terreuraanslagen tegen eigen burgers te voorkomen. Zelfs hun NAVO-bondgenoten waren voor de VS niet interessant als helpers in de strijd tegen het terrorisme.

De VS kunnen hun doelen bereiken door middel van raketaanvallen of bombardementen, of door het inzetten van parachutisten of speciale eenheden die in het gevecht de ervaring uit de Sovjettijd zullen gebruiken. Om de nodige voorbereidingen te treffen heeft het land al zijn speciale diensten en die van de NAVO-bondgenoten in paraatheid gebracht. Het terroristennetwerk, de banken, bedrijven en andere economische structuren die voorzien in fondsen voor terroristische aanslagen, zijn inmiddels blootgelegd. Als het grondige onderzoek afgerond is, zal de volgende stap van deze langetermijnoperatie een militaire actie zijn, die waarschijnlijk gevolgd zal worden door politieke acties – in het bijzonder gericht tegen de landen waarvan de regeringen door de VS verdacht worden van contacten met de terroristen. De door de VS gecontroleerde massamedia zullen voorzien in de informatie die nodig is ter ondersteuning van deze acties.

Exodus
Maar laten we nu eens kijken naar de mogelijke consequenties van militaire acties van de VS in Afghanistan.

Er zijn de humanitaire gevolgen. De mogelijkheid van een massale uittocht van Afghaanse vluchtelingen naar Tadzjikistan, Oezbekistan en Turkmenistan, de landen die aan Afghanistan grenzen, ligt niet voor de hand. Deze staten zullen waarschijnlijk hun best doen om een exodus te voorkomen: de toch al moeilijke situatie in de landen zou er alleen maar door verslechteren. Verder is het glashelder dat deze vluchtelingen onvermijdelijk worden vergezelschapt door militanten van verschillende extremistische organisaties. En dat zijn geen eregasten, noch in Centraal-Azië, noch in Rusland.

Tegelijkertijd kunnen grensdoorbraken niet helemaal uitgesloten worden – grensbewakers zullen waarschijnlijk niet het vuur openen tegen ongewapende mensen. Het is hoogstwaarschijnlijk dat de verwachte militaire acties wel zullen resulteren in de vermindering van de drugsstroom vanuit Afghanistan in noordelijke richting naar Tadzjikistan, Oezbekistan, Turkmenistan en Rusland.

Fantastisch
Er zijn ook de militaire consequenties. Het is niet gegarandeerd dat de VS en hun NAVO-bondgenoten acties zoals ze op de Balkan ondernomen hebben niet zullen herhalen, bijvoorbeeld onaangekondigde of toevallige raketaanvallen op de gebieden van de Centraal-Aziatische staten die grenzen aan Afghanistan.

Een van de positieve aspecten van de operatie is dat het Amerikaanse militaire apparaat een goede kans heeft om de infrastructuur van het internationale terrorisme op het Afghaanse grondgebied –trainingscentra, kampen, bases– te ondermijnen. Dit zou ook de invloed van Afghaanse terroristen op de Centraal-Aziatische staten en Rusland verminderen.

De langverwachte vrede in Afghanistan zou werkelijkheid kunnen worden als de VS het noodzakelijk vinden het Taliban-regime, dat een eenheid heeft gevormd met de formaties van internationale terroristen, af te zetten. Wat niet erg waarschijnlijk is. Dit zou een gunstig klimaat scheppen voor de ontwikkeling van Afghaanse handel met de Centraal-Aziatische staten en met Rusland. Deze voorspelling is echter meer fantastisch dan realistisch.

Vergeten
In het algemeen kunnen we op dit moment stellen dat een militaire operatie het internationale terrorisme geen grote schade toe kan brengen. Het uitgestrekte onherbergzame Afghaanse grondgebied en de enorme bergen zullen verhinderen dat men de situatie geheel onder controle krijgt. Verder hebben militanten en terroristen hun permanente kampen al verlaten. Ze houden zich nu in betrouwbare schuilplaatsen in de bergen op.

Het is goed mogelijk dat Amerikaanse politici zullen proberen de VS te presenteren als de enige mogendheid die de mensheid van het internationale terrorisme kan bevrijden – daarbij de relatie tussen Bin Laden en de CIA 'vergetend'.

De auteur doceert historische wetenschappen.