Eén president

Een rechtstreeks door de burger gekozen Europese premier zal de verdere integratie ten goede komen.

Hanja Maij-Weggen, voorzitter CDA-delegatie EP
„Mee eens. Momenteel wordt de voorzitter van de Europese Commissie (EC) gekozen in samenspraak met het Europees Parlement (EP) en de lidstaten. Het gaat als volgt: De lidstaten van de Europese Unie (EU) nomineren een kandidaat. Deze moet zijn kandidatuur verdedigen tijdens een openbaar plenair debat van het EP. Daarna vindt een vertrouwensstemming plaats. Voor wat betreft de andere commissarissen geldt eenzelfde soort procedure.

In tegenstelling tot de Europese praktijk speelt veel van de Nederlandse kabinetsformatie zich in beslotenheid af. De formateur spreekt immers achter gesloten deuren met de kandidaat-bewindslieden. Er is geen openbare ”scrutiny”. Zo kon het gebeuren dat er beëdigingen hebben plaatsgevonden van bewindspersonen die overhaast moesten vertrekken. De kans hierop is bij de Europese aanpak een stuk kleiner. Nederland kan daar wat van leren.

Toch is in dit proces één manco te vinden: burgers hebben geen enkele invloed op de politieke kleur van de commissievoorzitter of van de EC. Hiermee wordt de burger onrecht aangedaan. De EC maakt wetsontwerpen voor 375 miljoen burgers. Dan moet die burger ook rechtstreeks invloed kunnen uitoefenen. En op dit punt kan Europa leren van Nederland, waar het een normale gang van zaken is dat de grootste fractie de eerste keuze heeft bij de benoeming van de premier. Vaak gaan de verkiezingen ook om de machtsvraag: wie mag de minister-president leveren? Zo zou ook de grootste Europese fractie in het EP de voorzitter van de EC moeten leveren. Om dit te bereiken zijn in principe geen ingewikkelde verdragswijzigingen nodig. Wel is de politieke wil nodig van de lidstaten, die tot nu toe via onderling handjeklap tot een nominatie komen. Als de vijftien lidstaten werkelijk de burgers willen betrekken bij de EU, zullen zij dit voorrecht moeten opgeven, zodat de kiezer direct invloed krijgt op zowel de personenkeuze als het politiek programma van de EC. Op die manier wordt iedereen betrokken bij de Europese politiek.”

Marleen Schouten, beleidsmedewerkster Constitutionele Zaken van de eurofractie ChristenUnie/SGP
„Niet mee eens. Een ”Europese premier” als gekozen EC-voorzitter is echt weer zo'n idee van politici die denken dat ze de werkelijkheid naar eigen hand kunnen zetten. Het doel is de EU dichter bij de burger brengen en de burger dichter bij de Unie, maar ik zie nu al krantenkoppen voor me als ”Opkomst bij verkiezing EU-premier ver beneden verwachting”. Laten we realistisch zijn: de opkomstcijfers bij verkiezingen voor het EP zijn nu al dramatisch laag, en dan kiest men nog parlementariërs uit eigen land. Zal de kiezer dan wel zijn schoenen aantrekken om op onbekende buitenlandse politici te gaan stemmen? Ik zie de Nederlandse bevolking niet in de rij staan om te gaan kiezen tussen een Spanjaard, een Fransman en een Zweed.

Ook als de verkiezing zou verlopen via het EP ben ik er niet voor. Zo'n gekozen voorzitter van de Commissie zal ongetwijfeld uitgedost worden met veel meer macht dan Prodi nu heeft. Hoe kan hij bij de uitoefening van die macht symbool zijn voor álle Europeanen? Een Europees premier kan geen rekening houden met de uiteenlopende gevoelens in de lidstaten, noch werkelijk het Europese volk representeren. Er is namelijk geen Europees volk. Hoe je het ook wendt of keert, de volkeren van Europa zijn slechts tot op een zekere hoogte één. Alle pogingen om kunstmatig een verdergaande eenheid te creëren, zijn niet alleen tot mislukken gedoemd, zij maken de kloof tussen politici en burger eerder groter.

Het lijkt mij dat er zinvoller zaken zijn die om aandacht vragen: het schrappen van onnodige bureaucratische regels, het vereenvoudigen en transparant maken van besluitvorming, het nakomen van gemaakte afspraken en het handhaven van het evenwicht tussen lidstaten onderling en tussen de Europese Instellingen. Minder spectaculair misschien, maar wel van écht groot belang.”