Positief en met liefde opvoeden

De maatschappij oefent een enorme druk uit op gezinnen. De samenleving 'dwingt' tot tal van activiteiten, trekt de vader en inmiddels ook de moeder uit de gezinnen. Kinderen pressen klasgenoten tot bepaald materialistisch gedrag. In een viertal artikelen reageren mensen uit de praktijk. Ds. W. Westland beschrijft een reeks voorbeelden van bedreigingen die op het christelijk gezin afkomen en stelt de levenshouding van Jozef daartegenover tot voorbeeld.

Kees kwam thuis met een rode wang, een beetje opgezwollen. En als vader vraag je dan: Wat is er gebeurd? Heb je gevochten? Dan komt het verhaal: Bij het zwembad reed een stel jongens al vloekend voorbij. Toen kwam het er bij Kees spontaan uit: Joh, je moet niet zo vloeken. Dat wist Kees van huis uit: je mag de Naam van God niet misbruiken en je moet ook anderen daarvoor waarschuwen. Je moet opkomen voor Gods Naam om zo een getuige te zijn van Hem.

Maar deze opmerking had een vervolg. Verderop stonden diezelfde jongens Kees op te wachten. En hij kreeg een flinke klap in zijn gezicht met de opmerking: Je moet je niet met mijn zaken bemoeien. Ik maak zelf wel uit wat ik zeg! Het bleef gelukkig bij die ene klap, maar thuis kwam de discussie los: Kun je beter toch maar voorzichtig zijn en je mond houden? Voor hetzelfde geld slaan ze je neer. Maar moet je er dan niets van zeggen als er gevloekt wordt...?

Dilemma
Het was maar een klein incident en er is geen aangifte gedaan bij de politie. Maar er is een dilemma. Dit artikel gaat over de druk van de hedendaagse maatschappij op het christelijk gezin.

Aan de ene kant is er het christelijk gezinsleven. Je hebt het als ouders bij de doop beloofd en het is je roeping om ernst te maken met de christelijke opvoeding. Daarbij staat het geloof in de Heere Jezus centraal en probeer je christelijke waarden en normen vanuit de Bijbel mee te geven aan je kinderen. En je bent dankbaar als je merkt dat het door Gods genade overkomt bij je kinderen. Als ze in eenvoud en oprechtheid de Heere liefhebben en Hem willen dienen. Dan is het toch heel mooi wanneer ze voor Zijn Naam opkomen als er gevloekt wordt. Je merkt daarin ook een stuk verantwoordelijkheid en bewogenheid met de naaste.

Maar dan is er ook de andere kant. Buiten het gezin treffen jongeren een maatschappij aan die haaks staat op het Woord van God. Een maatschappij die steeds meer onverdraagzaamheid en agressie kent. Juist tegen christelijke waarden en normen.

Individualisme
De autonome mens wil zichzelf een wet stellen. De moderne mens die Gods Woord heeft losgelaten, wil zichzelf tot een wet zijn. En hij wil niet dat een ander zich daarmee bemoeit. Wil jij christen zijn? Tot op zekere hoogte is dat best. Maar je moet mij er niet mee lastigvallen. Ik geloof op mijn eigen manier en ik leef op mijn eigen manier.

Deze moderne instelling raakt ook de christelijke gezinnen. Ongewild en ongemerkt sluipt het binnen. En het kan in allerlei praktische dingen discussie en botsingen geven. Om maar een voorbeeld te geven: Marjolein gaat trouwen en ze heeft samen met haar verloofde al heel wat geregeld, onder andere de tekst voor de trouwkaart. Ze hadden er niet aan gedacht om bij de datum de bekende letters D.V. toe te voegen (Deo Volente: zo de Heere wil en wij leven), en ook vonden ze het niet nodig om er bij te zetten: mede namens onze ouders. En toen de adressenlijst. Ze hadden die ouderwetse tantes maar weggelaten en ook de kennissen van pa en ma hoefden geen kaart. Het was immers hun dag, hun feest, en dat wilden ze vooral met hun vrienden vieren.

Ook uit dit voorbeeld kunnen we enkele lijnen trekken. De Bijbel leert ons dat we niet op onszelf staan, maar geroepen zijn tot gemeenschap. Allereerst gemeenschap met God. Om te leven met Hem en in afhankelijkheid van Hem. Dat wil ook de bekende uitdrukking D.V. op een trouwkaart aangeven. Ook al is er het gevaar van sleur en overdrijving, wanneer deze woorden wegvallen, is dat een duidelijk teken van secularisatie. En met secularisatie bedoelen we dan het moderne verschijnsel dat God en Zijn Woord steeds meer uit het gewone leven verdwijnen. Een gevaar dat ook onze christelijke gezinnen bedreigt.

Tegelijk merk je bij het opstellen van de adressenlijst dat ook het besef van gemeenschap onder elkaar minder wordt. Terwijl de Bijbel denkt vanuit het verbond. De Heere roept ons tot gemeenschap met elkaar: in het gezin, in de familiekring, en daarna ook met vrienden en bekenden. Laten we dit los, dan blijft alleen het contact met een groep gelijkgezinden. En ten slotte dreigt een bittere eenzaamheid, omdat we ons niet meer verantwoordelijk weten voor elkaar. Je merkt dat nu al bij vele ouderen, die zich erover beklagen dat hun eigen kinderen niet meer naar hen omkijken en dat ze voor de noodzakelijke zorg op vreemden zijn aangewezen.

Materialisme
We kunnen nog een ander gevaar noemen dat onze gezinnen bedreigt: het materialisme. Opnieuw een voorbeeld uit de praktijk: Leo is jarig en het is vanavond een gezellige drukte in huis. Moeder heeft ernaar uitgezien dat alle kinderen weer eens bij elkaar zijn en ze hoopt op een fijne avond met goede gesprekken. Maar als ze aan het eind van de avond de balans opmaakt, valt het niet mee. Want waarover gingen de gesprekken? Een van de kinderen had een huis gekocht en er kwam een heel gesprek over de prijzen van huizen, over de beste hypotheek, en vervolgens ook over de aankleding en de inrichting van het huis.

Een ander was met vakantie geweest en ook dat gaf voldoende gespreksstof.

Ondertussen heeft de materialistische instelling ook directe invloed op het gezinsleven. Ik noem twee dingen. Ten eerste, materialisme kan zijn directe invloed hebben op de gedachten over gezinsvorming. Het komt voor dat jongeren hoge eisen stellen aan de inrichting van hun woning en ook graag verre en dure reizen maken, maar dat men het krijgen van kinderen steeds maar uitstelt. En dan kan ook later het aantal kinderen een zaak van berekening zijn, waarbij materialistische belangen de doorslag geven.

Ten tweede, iets heel anders is de stress in het gezin. Ook dat kan het gevolg zijn van een materialistische levensinstelling. Er moet verdiend worden en wel zo veel mogelijk. Pa kan promotie maken, zodat hij veel meer kan verdienen. Ook ma wil graag wat bijverdienen, maar moet dit combineren met haar huishoudelijk werk in het gezin. De opgroeiende jongeren willen eveneens zo veel mogelijk verdienen, want ze hebben nog heel wat op hun verlanglijstje staan.

En wat is het resultaat van dit alles? Er is nauwelijks tijd om als gezin met elkaar te eten. De magnetron bewijst goede diensten, maar wanneer is er nog tijd om samen uit de Bijbel te lezen, te bidden en samen te zingen? En wanneer is er tijd voor een goed gesprek? In het weekend? Maar ook dan heeft iedereen het nog zo druk. Contacten waar je in de week niet aan toekomt, moeten in het weekend onderhouden worden. En om wat tegen de stress te doen, moet je er geregeld een weekend tussenuit.

Als we over deze dingen naden

ken, blijken de dingen als schakels van een ketting aan elkaar verbonden. En je hebt steeds meer het gevoel dat je de cirkel nauwelijks doorbreekt. Want wat kan het gevolg zijn van een egocentrische levenshouding en stress in het gezin? Een slechte verhouding tussen ouders en kinderen.

Relatieproblemen
Wanneer in het gezin ieder zijn eigen leven leidt en men komt aan een goed gesprek niet meer toe, dan word je op den duur vreemden voor elkaar, ook al leeft men nog onder hetzelfde dak. De stap is dan niet zo groot meer om als jongere vroegtijdig naar eigen huisvesting te zoeken. Maar juist deze stap brengt voor vele jongeren een stuk eenzaamheid met zich mee, omdat ze de geborgenheid van het gezin toch missen. Met alle gevolgen van dien: psychische stoornissen, verslaving aan alcohol en drugs etcetera. Terwijl andersom een goede relatie met ouders op de weg naar de volwassenheid zo veel kan betekenen.

Maar ook de verhouding tussen man en vrouw kan door al deze ontwikkelingen onder druk komen te staan. De moderne gedachte dat je moet opkomen voor jezelf en dat je ook een eigen leven mag hebben, brengt barsten en scheuren in een goed huwelijk. En ook hier wordt de secularisatie merkbaar. Want, komt het huwelijk onder druk te staan, dan blijkt ineens de situatie meer te zeggen te hebben dan het Woord van God. En allerlei omstandigheden die in de Bijbel niet genoemd worden, lijken een goede reden tot echtscheiding. Helaas helpt onze overheid daar flink aan mee door een vlotte echtscheidingsprocedure en door woonruimte beschikbaar te stellen. Maar wat het voor de kinderen betekent als vader en moeder gaan scheiden, dat is met geen pen te beschrijven. In ieder geval wordt het vertrouwen hevig geschokt en brengt het bij de jongeren een groot stuk onzekerheid om zelf tot een huwelijk te komen.

Digitale ontwikkeling
Ook de ontwikkeling van de techniek heeft haar invloed op het gezin en gaat hand in hand met het individualisme. De tijd dat we als gezin samen zongen rond het harmonium is voorbij. De koptelefoon van het elektronisch orgel, het keyboard of de cd-speler geeft ieder gelegenheid om geruisloos muziek te beluisteren of zelf te maken.

En dan de komst van de computer met internet. Was tot voor kort in een aantal gezinnen de televisie nog taboe, door de komst van de computer hebben we deze stap overgeslagen. En via internet gaat in de meest besloten gezinnen de wereld open. En dat is dan de wereld waarin de moderne afgoden van luxe, sport en seks hun greep doen naar ons en onze kinderen.

Een bijbels antwoord
Het is goed om de realiteit van elke dag onder ogen te zien. De druk van allerlei ontwikkelingen in de maatschappij is duidelijk te merken in het gezin. En wat moet het antwoord daarop zijn? Blijven steken in een negatieve houding is een mogelijkheid. Klagen over allerlei nieuwe ontwikkelingen en doen alsof het vroeger allemaal veel beter was. Dan vergeten we dat de mensen honderd jaar geleden ook een zondig hart meedroegen. En het gevaar is dat we al klagend toch alles maar over ons heen laten komen. En de kinderen gaan er makkelijk in mee, ook al lopen ze dan nog mee in ons paadje. Ze zijn niet weerbaar gemaakt en dan wordt een lege huls gemakkelijk kapotgedrukt.

Daarom is ook in deze tijd een positief-christelijke houding nodig. Die wordt ons geleerd in de Bijbel. Ik denk bijvoorbeeld aan Jozef, de onderkoning van Egypte. Hoewel er in het gezin van vader Jakob ook genoeg rammelde, toch had Jozef heel wat meegekregen aan normen en waarden.

Zo kon hij door Gods genade staande blijven in het huis van Potifar, ook al bracht dat hem in de gevangenis. Zo mocht hij ook in de gevangenis getuigen van de God van Israël tegenover de schenker en de bakker. En toen Jozef onderkoning werd in het rijke en machtige Egypte, schaamde hij zich niet om zijn vader en zijn familie naar zich toe te halen.

En wat doet hij met zijn zonen in Egypte? Hij geeft Efraïm en Manasse niet over aan het heidense leven rond het paleis van de farao. Maar hij laat hen knielen onder de zegenende handen van vader Jakob. Daarmee toont Jozef zijn geloof in de God van het verbond, Die doorwerkt in de geslachten.

Jozef verdrinkt niet in de heidense cultuur van Egypte, maar houdt vast aan Gods beloften. Daarom laat hij zich niet begraven in de piramide van de farao, maar geeft hij de opdracht dat zijn beenderen in Kanaän, het land der belofte, begraven zullen worden.

Van Jozef kunnen we leren om positief in het leven te staan, maar niet onder te gaan in een heidense cultuur of een geseculariseerde maatschappij. En dan vast te houden aan Gods beloften, in het perspectief van Zijn komend Koninkrijk.

Dat vraagt een biddend leven, en een geopende Bijbel. Dat vraagt voortdurende bezinning op de vragen die naar ons toekomen. Dat begint in het gezin. Zoek het gesprek met elkaar. Zorg voor goede informatie. Probeer kinderen aan het lezen te krijgen. En dan niet allerlei flodderlectuur, maar zorg dat er goede boeken in huis zijn en dat er verantwoorde lectuur op tafel ligt. Ook al doen jongeren dan eerst wat negatief, ze lezen het toch.

Eerste christenen
Graag wijs ik ook op de eerste christelijke gemeenten in het Nieuwe Testament. Van de gemeente in Jeruzalem lezen we in Handelingen 2: Ze waren volhardende in de leer der apostelen, in het gebed, en in de gemeenschap. Een hechte band in de gemeente, rond het Woord van God, is zo belangrijk voor onze jongeren. Het leven als gemeente heeft dan een positieve weerslag op het gezin.

De eerste christenen leefden in het Romeinse Rijk ook in een heidense cultuur. Enerzijds als vreemdelingen, maar tegelijk positief getuigend van hun Heiland. Hoe was dat mogelijk? De apostel Paulus geeft dat aan in Efeze 6: „Doet aan de gehele wapenrusting Gods, opdat gij moogt wederstaan in de boze dag, en alles verricht hebbende, staande zult blijven.”

Bij die geestelijke wapenrusting worden dan onder andere genoemd: het schild van het geloof, het zwaard van de Geest, dat is Gods Woord, en de voeten geschoeid met de bereidheid van het Evangelie des vredes.

Na de wapenrusting noemt Paulus dan in één adem het gebed. Welnu, dat wijst ons een positieve richting. Je kunt je niet voor alles afsluiten in onze maatschappij. Je hoeft ook niet met alle dingen mee te doen. Je moet ja kunnen zeggen, maar ook nee. Want al wat tegen Gods Woord ingaat, moeten we afwijzen. Maar tegelijk als christen positief onze plaats innemen in het gezin en in onze maatschappij.

Daarom, laten we bidden om geloof, hoop en liefde. Geloof in Gods beloften. De hoop op Zijn Koninkrijk dat komt. De liefde tot God en tot elkaar. Dat laatste wil ik dik onderstrepen. Want als de liefde ontbreekt en als er geen bewogenheid is met elkaar, dan breekt alles stuk. Daarom zegt Paulus in 1 Korinthe 13: „Zo blijft dan geloof, hoop en liefde. Maar de meeste van deze is de liefde.”

De auteur is hervormd predikant te Wezep.