Homoseksuelen lezen
Bijbel anders

De Evangelische Kerk van Duitsland bestaat in een aantal regionale kerkverbanden. Bijvoorbeeld dat van Rijnland, de Palts, Württemberg, Beieren enzovoorts. De meeste van deze in een bepaald gebied gesitueerde kerken staan terughoudend of afwijzend tegenover kerkelijke plechtigheden rond een 'huwelijk' van homoseksuelen. Die wetenschap vormt het resultaat van een peiling door het Duitse persbureau Idea. Wel onderkennen de Duitse kerken een noodzaak tot pastorale begeleiding. Want het is sinds begin augustus bij ons buurland mogelijk voor mensen van hetzelfde geslacht om voor de burgerlijke overheid te trouwen.

Hoe kijken kerken in andere landen aan tegen het homohuwelijk? Wie zich daarin verdiept, constateert dat het erkennen van een verbintenis die voor de burgerlijke overheid totstandkwam –een huwelijk of een relatie– verschilt van het in praktijk brengen van kerkelijke zegening of zoiets. Maar waar eenmaal sprake is van aanvaarding van de homoseksuele levensstijl, volgt vroeg of laat de acceptatie van een kerkelijke plechtigheid.

Vanaf medio 1996 stond de Unitarische Kerk van de Verenigde Staten huwelijken toe tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. Overigens gingen de Remonstrantse Broederschap en de Evangelisch-Lutherse Kerk in Nederland nog eerder door deze bocht dan de Amerikanen. Verder toonde in mei 1997 een bisschoppelijke commissie van de Evangelisch-Lutherse Kerk van Denemarken zich akkoord met het homohuwelijk.

Een kerkelijke plechtigheid gaat verder dan acceptatie van wat de burgerlijke overheid toestaat. In de loop van 1999 had in de Verenigde Staten een kerkscheuring plaats. Door twist over het tolereren van kerkelijke inzegening van het homohuwelijk. Deze trof een lokale gemeente van de Verenigde Methodistische Kerk in het land van Uncle Sam. De bisschop wilde, onhandig, een dominee die ”tegen” was, overplaatsen naar elders.

In maart 2001 besloot een meerderheid van de regionale synodes van de Presbyteriaanse Kerk in Amerika dat predikanten homoseksuele relaties moeten inzegenen. Waarbij de tegenstanders als zoethoudertje vernamen dat het gaat om inzegening van de relatie, niet van een homohuwelijk. En in november van dit jaar moet de vergadering van de Nederlandse Hervormde, de Lutherse en de Gereformeerde Kerken een besluit nemen over een voorstel aan de Samen-op-Wegkerken. Dat behelst de toestemming voor gemeenten die daarvoor de ruimte bieden, homoseksuele relaties te laten zegenen. Kerken die hierop tegen zijn, kunnen met het inzegenen van huwelijken volstaan.

Niet ieder die kennisneemt van de onderscheiden formuleringen is in staat de verschillende betekenissen van de gebruikte uitdrukkingen te doorgronden. Is er principieel verschil tussen het inzegenen van een relatie en een huwelijk? Het gaat in beide gevallen toch om een in de Bijbel verboden levensstijl? Schept een synode die ruimte zou bieden homoseksuele relaties te zegenen maar tegenstanders ook ruimte toestaat te volstaan met het inzegenen van huwelijken niet op voorhand conflicten op het plaatselijk vlak?

Een ander opvallend verschijnsel is dat in het hierboven opgesomde lijstje geen Latijns-Amerikaanse of Afrikaanse kerken voorkomen. Dat kan ten minste twee oorzaken hebben. De ene is dat berichten uit die vergelegen landen de Nederlandse pers niet halen. Aannemelijker is dat de christelijke kerken in de genoemde gebieden zich doorgaans minder tolerant betonen ten aanzien van wat velen daar nog zien als zonde.

De inventarisatie toont overigens een enkele keer een minder progressieve uitkomst. In juli 2000 besloot de synode van de Episcopaalse Kerk in Amerika met een krappe meerderheid homoseksuele relaties niet te willen inzegenen. Wat niet automatisch inhield dat deze tegenstanders elke homoseksuele relatie afkeuren. De qua ligging zeer gevarieerde commissie was eensgezind over de voorwaarden voor een ethisch-godsdienstig aanvaardbare relatie: liefdevol, monogaam en respectvol.

Waar ligt toch de reden van al die verwarring? Wie dat weten wil, moet beginnen bij de zogeheten hermeneutiek. Dat is de theorie van de exegese. Daar ligt iets aan ten grondslag. Dat noemen wij de prolegomena, de voorstudie, de voorafgaande wijze van redeneren. Sommige mensen zijn van mening dat theologiseren zonder een grondleggend filosofisch stramien evenmin mogelijk zou zijn als volstrekte objectiviteit. Zo ontstond een optocht van allerlei eigentijdse genitieftheologieën. Ingegeven door actuele wereldproblemen, het besef van vermeende hiaten en lacunes of religieuze modes. Voorbeelden vormen de theologie van de paradox (Karl Barth), de theologie van de hoop (Jürgen Moltmann), de theologie van de revolutie (R. Shaull), de feministische theologie enzovoorts. De wortels van zulk theologiseren liggen niet zuiver in de openbaring van de Heilige Schrift. Zij hangen samen met de politieke en sociale situaties, veranderingen en omwentelingen, die door die theologie worden gepropageerd en zich voor een deel al hebben voltrokken. Ik zal niet spreken van een ”theologie van de homoseksualiteit”. Toch valt te vrezen –neen, het staat vast– dat de sterke strijd binnen de kerken tot gelijkstelling van homoseksuelen alles te maken heeft met een anders lezen van de Bijbel.

Mogelijk noemt iemand het traditionele schriftverstaan dat de homoseksuele praxis al vele eeuwen lang afwijst ook subjectief. Dat zij zo. In de eerste plaats is het de vraag met welk recht iemand aan de maatschappelijke werkelijkheid redenen kan ontlenen om de betekenis van de Bijbel te beïnvloeden. Vervolgens is genoeg bewezen dat de bijbelse, kuise leefwijze overeenkomstig de scheppingsorde heilzaam is voor de samenleving.

Tegen een officiële toelating van het zegenen of inzegenen van een huwelijk bestaat –haaks op sommige synodale besluiten– in plaatselijke gemeenten soms weerstand. Om bij de aanleiding tot dit verhaal te blijven, de houding van de Duitse kerken: binnen de regionale kerk van Hessen en Nassau protesteerden mensen uit Haiger-Allendorf en Haigerseelbach. Zij wezen erop dat het zegenen van homoseksuele paren strijdt met de in de Schrift geopenbaarde wil van God. Slechts wie de Bijbel laat buikspreken kan dat ontkennen.

G. Roos