Bush ondermijnt
wereldwijde klimaatinspanningen

President Bush heeft aangegeven het klimaatbeleid serieus te nemen en aangekondigd met een alternatieve aanpak te komen. De vraag is echter hoe serieus dit alternatief nog kan zijn gezien de centrale rol die de energievoorziening van de VS in het buitenlandse beleid gaat spelen, schrijft André de Moor.

Naast zijn belastingplan heeft president Bush onlangs ook zijn energieplan gepresenteerd. Een team onder leiding van vice-president Cheney heeft een langetermijnstrategie ontwikkeld die volgens Bush nodig is om de zwaarste energiecrisis sinds de jaren zeventig het hoofd te kunnen bieden. Hoewel het nog maar de vraag is of er echt sprake is van een energiecrisis –de oorzaak van de stroomuitval in Californië lijkt eerder het gevolg van beleidsfouten– maakt dit politieke en maatschappelijke steun eenvoudiger. Tegelijk toont het team zich omgevingsbewust door met de titel van een betrouwbaar, betaalbaar en milieuverantwoord energiebeleid een afgewogen strategie te suggereren waarin milieu een belangrijke plaats inneemt. Drie hoofdelementen vallen op: de ruime aandacht voor milieu, de nog grotere aandacht voor energiegebruik en de centrale plaats van energieveiligheid in het buitenlands beleid. Wat zijn de gevolgen voor de internationale klimaatonderhandelingen die nu gaande zijn? Hoe is dit energieplan te rijmen met de eerdere verklaring dat Kyoto ”dood” is?

Zonnepanelen
Politiek bewust bedeelt Bush milieu in woord en goede voornemens een ruime plaats toe. Zo wordt zo'n 5 miljard dollar aan belastingsubsidies in het vooruitzicht gesteld ter stimulering van hernieuwbare energiebronnen, zoals het gebruik van zonnepanelen en windenergie. Energiebesparing moet ook worden gestimuleerd –gemoderniseerd heet dat–; opnieuw via belastingsubsidies. Zo wordt ongeveer 4 miljard dollar uitgetrokken om de consument ertoe te bewegen een energiezuinige auto aan te schaffen. Tevens wordt overwogen de normen voor brandstofefficiency van auto's aan te scherpen – die echter al zo'n vijftien jaar niet meer gewijzigd zijn. Ten slotte kiest Bush voor binnenlands milieubeleid door wetgeving te willen opstellen om vooral lokale milieuproblemen te bestrijden.

Deze binnenlandse aandacht voor milieu staat echter op z'n zachtst gezegd op gespannen voet met de hoofddoelstelling van het plan, de energievoorziening van de VS. Absolute prioriteit heeft het vergroten van het volume van het energieaanbod. Bush kiest simpelweg voor meer fossiele brandstoffen, met name meer kolen en olie. Het antwoord zoekt hij daarbij in het vergroten van economische prikkels en belastingsubsidies, voor zogenaamde ”schone” kolen bijvoorbeeld, het moderniseren van de infrastructuur en het versoepelen van procedures en wetgeving. Meer fossiele brandstoffen betekent echter meer uitstoot van broeikasgassen en daarmee verergert Bush het klimaatprobleem. Bovendien dreigt de natuur een extra prijs te moeten betalen, omdat natuurgebieden mogelijk niet langer ontzien zullen worden bij de energiewinning.

Kernenergie
Maar het plan kiest ook voor een structurele uitbreiding van kernenergie omdat die een goedkope, onuitputtelijke en schone energiebron zou zijn. Op deze voordelen valt echter het nodige af te dingen. Goedkoop kan kernenergie alleen zijn omdat onderzoek, infrastructuur en de bouw van centrales zwaar worden gesubsidieerd. Schoon is kernenergie alleen wat emissies betreft. Maar het afval is nog steeds een groot probleem. Ook vanwege het veiligheidsrisico is het de vraag in hoeverre kernenergie maatschappelijk aanvaardbaar is. Bovendien zullen weinig geprivatiseerde energiebedrijven het volledige financiële risico van eventuele ongevallen en het opruimen van kernafval willen dragen. Bush stelt daarom ook voor de Price-Anderson-wetgeving te verlengen en te versoepelen, een wet die nucleaire energiebedrijven financieel slechts gedeeltelijk aansprakelijk stelt en voorkomt dat ze in geval van calamiteiten met enorme schadeclaims worden geconfronteerd. Dit is een enorme verborgen subsidie, maar wel essentieel voor de commerciële haalbaarheid van kernenergie.

Interessant
Komt het woord klimaat nog voor in het energieplan? Jazeker. Er is één aanbeveling, te weten om meer onderzoek naar klimaatverandering en marktgerichte oplossingen te plegen – terwijl er al ruim tien jaar een internationaal panel van duizenden deskundigen bestaat (IPCC) dat onlangs met drie lijvige rapporten vol met aanbevelingen is gekomen. In het energieplan van Bush wordt hier verder geen woord aan vuil gemaakt.

Desondanks heeft Bush eerder aangegeven het klimaatbeleid serieus te nemen en aangekondigd met een alternatieve aanpak te komen. De vraag is echter hoe serieus dit alternatief nog kan zijn gezien de centrale rol die de energievoorziening van de VS in het buitenlandse beleid gaat spelen. Concreet stelt het plan voor met een aantal landen intensiever samen te werken, veelal energierijke landen zoals Saudi-Arabië, Rusland, Kazachstan en India. Deze landen kunnen zelfs met investeringen worden geholpen hun energiebronnen beter te benutten. Dit betekent niet alleen meer fossiele brandstoffen in de VS, maar ook elders in de wereld. De gevolgen zijn desastreus voor de mondiale uitstoot van broeikasgassen en de klimaatproblemen. Bovendien betekenen de harde investeringsdollars van de VS voor landen zoals Rusland en India een zeer aantrekkelijke optie, mogelijk veel interessanter dan de middelen die binnen het Kyoto-protocol kunnen worden verkregen door de verkoop van emissiereducties van broeikasgassen.

Ondermijning
Het energieplan betekent dat de VS zich voor een lange tijd gaan vastleggen op een hoge CO₂-uitstoot. In feite geeft de mammoettanker vol gas, terwijl er juist een scherpe koerswijziging moet worden gemaakt. Dit beleidsplan staat daarmee haaks op de internationale afspraken in het Klimaatverdrag dat de vader van de huidige VS president zelf in 1992 heeft ondertekend, en dat ook officieel door het Congres in Washington is goedgekeurd. Veel sterker dan het besluit om niet meer met het Kyoto-protocol mee te doen, ondermijnt het energieplan van Bush jr. de wereldwijde inspanning om klimaatverandering tegen te gaan.

De auteur is werkzaam bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.