Ex-communisten
bieden zich aan

Dat komt allemaal door de politieke crisis in Berlijn. Afgelopen zaterdag werd burgemeester Eberhard Diepgen (CDU) door het stadsparlement op straat gezet. Diepgen wordt verantwoordelijk gehouden voor de financiële noodsituatie waarin Berlijn verkeert. Een motie van wantrouwen kreeg in het stadsparlement de steun van SPD, PDS en Groenen. In september mag de bevolking van Berlijn vervroegd naar de stembus.

Zondag maakte Gregor Gysi bekend namens de PDS mee te dingen naar het burgemeesterschap van Berlijn. „Ik sta voor bruggen, niet voor muren”, zei Gysi, die van Berlijn „werkelijk een gemeenschappelijk project” wil maken. Hij verklaarde dat zijn partij voor het eerst sinds de hereniging weer in de hoofdstad wil regeren. Berlijn, de enige deelstaat die wordt gedeeld door Ossi's en Wessi's, zou daarmee de primeur kunnen beleven dat West-Duitsers door Oost-Duitse ex-communisten worden geregeerd.

Veel West-Duitsers die gruwen van de PDS zijn zeer gesteld op Gysi, met zijn humor en redenaarstalent. Gysi was lid van de communistische SED, de voorganger van de PDS die Oost-Duitsland met harde hand regeerde. Hij was een van de eersten die de partijoudsten van de SED opriep de macht over te dragen, wat in 1989 gebeurde. Met zijn charisma en zijn retorische vaardigheden wist Gysi zijn partij tot op zekere hoogte tot hervormingen te bewegen. Vorig jaar trok Gysi zich terug uit de partijleiding omdat marxistische hardliners in de partij niet van koers wilden veranderen. Een opiniepeiling onder Berlijners gaf afgelopen week aan dat Gysi van alle kandidaten voor het burgemeesterschap het populairst is. Van de Berlijners vindt 53 procent Gysi de meest geschikte kandidaat.

Toch is het nog maar de vraag of Gysi het in september redt. De Berlijnse burgemeester wordt namelijk niet rechtstreeks gekozen. Het stadsparlement kiest de burgemeester en Gysi maakt alleen kans als de PDS de grootste partij wordt. Bij de jongste verkiezingen in 1999 was dit de CDU/CSU met 40,8 procent van de stemmen. Gregor Gysi zal misschien dan geen burgemeester worden, er is niettemin een reële kans dat de PDS in een coalitieregering met de SPD komt. De vraag die iedereen bezighoudt is of die primeur in Berlijn over een jaar op landelijk niveau zal worden opgevolgd. Commentatoren zijn het erover eens dat met de crisis in Berlijn de landelijke verkiezingen zijn begonnen. Nieuwe machtsconstellaties staan ter discussie. Gerhard Schröder zal binnenkort zijn antwoord klaar moeten hebben. De vraag die hij kan verwachten is: Zal hij over een jaar regeren met gedoogsteun van de PDS als de huidige regeringscoalitie van SPD en Groenen niet de meerderheid in de Bondsdag behaalt? Wordt, zoals Die Zeit deze week de vraag stelde, de ”Berliner Republik” veranderd in een linkse republiek?

Meer liberale kranten neigen ertoe de PDS een kans te geven. „Medewerking van de PDS aan het project van de Duitse eenheid kan in het Oosten wantrouwen wegnemen”, aldus Die Zeit. Vervolgens trekt het blad de vergelijking met linkse partijen in andere West-Europese landen die ook regeringsverantwoordelijkheid dragen en waar het prima gaat.

Gerhard Schröder zal de PDS ongetwijfeld een kans geven, als zijn partij en die van de Groenen geen meerderheid in de Bondsdag behalen. Alleen regeren geldt voor Schröder. En als dat moet met de PDS, dan moet dat maar, is Schröders gedachtegang.

Al na elf jaar lijkt vergeten wat de PDS c.q. de SED in het verleden heeft aangericht. De DDR was een onrechtsstaat waar de mensenrechten systematisch werden geschonden. Het was een dictatuur waarin zowat ieder lid van de bevolking nauwlettend in de gaten werd gehouden. De Muur en het IJzeren Gordijn moesten voorkomen dat iedereen massaal naar het Westen trok omdat het daar beter was. Spottend zeiden Oost-Duitsers dat ze ook in Parijs of Londen waren geweest. Oh ja? vroeg je dan. „Ja, met mijn vinger op de landkaart”, was dan het cynische antwoord.

Hoevelen hebben niet het leven gelaten als ze probeerden de grens over te steken? En wie in de DDR uitkwam voor zijn christelijk geloof, kon een hogere opleiding wel vergeten. Heel treffend zei de voormalige DDR-burger en -criticus Wolf Biermann het deze week in Die Welt: „De Oost-Berlijnse SED wil in Berlijn, elf jaar na de hereniging waar ze altijd op tegen was, in een democratisch-socialistisch kostuum weer op het paard van de politieke macht klimmen. De bankroete sociaal-democratische partijbonzen helpen de erfgenamen van de DDR-dictatuur met opstappen, omdat ze zelf willen rijden.”

De PDS is in feite een nakomertje van het totalitaire DDR-regime. De SPD weet dat heel goed, maar kijkt liever de andere kant op. Als ze maar aan de macht blijft. Gysi mag dan meer pragmatisch zijn, de oude stalinisten bevolken nog altijd de PDS. Eerder knapte Gysi erop af.

Een snelle blik op de website van de PDS zegt genoeg over het karakter van de partij: „De PDS staat in de traditie van de socialistische bewegingen van de laatste tweehonderd jaar en eert de bijdrage die socialisten (m/v) en communisten (m/v) aan een vreedzame en rechtvaardige wereld hebben geleverd.” Welke bijdrage hebben Marx, Lenin, Stalin, Ulbricht en Honecker geleverd aan een zogenaamde betere wereld? Blijkbaar hebben we iets gemist? Op de website is het allemaal ”hosanna” wat de socialisten en communisten betreft. Maar geen woord van spijt over de DDR-dictatuur.

Voor Schröder lijkt het allemaal niet uit te maken. Als hij maar kan regeren.