Het failliet van het klooster

Leverde de 's ochtends bij treinstations gratis verspreide Telegraaf-dochter Spits de informatie? Of de Zweedse concurrent Metro? Het doet er niet toe. In elk geval berichtte de bewuste krant dat een klooster internet binnenhaalde. Om een beetje beter bij de tijd te blijven. Dat heeft iets merkwaardigs. Waarom bezoeken mensen in een wereldmijdend klooster wereldwijd sites?

Internet brengt digitale informatie, teksten, afbeeldingen, geluid en video binnen handbereik. Het netwerk is wereldomspannend. Natuurlijk levert dat problemen op. Want wat in Mexico of Mozambique mag, blijkt in België verboden. Wat in State Washington wettig heet, is in Irak illegaal. Dat veroorzaakt narigheid. Een ontbloot vrouwenbeen dat zelfs voor calvinisten onschuldig schijnt, heet in Pakistan pornografie.

EO-directeur Andries Knevel schreef ooit het boek ”De wereld in huis”. Dat betrof de televisie. De voortgeschreden technologie brengt via het beeldscherm nog meer binnen dan de 'buis'. En passant dreigen sommige jongeren te vervallen in onafgebroken 'gebabbel'. Terwijl deze of gene volwassene verslaafd raakt aan porno.

Internet in 't klooster? Anachoreten trokken zich in oude tijden als kluizenaar op een afgelegen plaats terug. In wouden of woeste streken. Ver van het gewoel van de zondige wereld. Waar dergelijke goedheilige mensen, heremieten, hun hutten bij elkaar zetten en het eigen gebied afrasterden, heette dat in het Latijn een claustrum, een ingesloten, afgeperkte ruimte.

Duizenden 'vromen' stroomden toe. Later metselden monniken stenen muren om hun huisvesting. Kloosterlingen moesten een gelofte afleggen en zouden hun afzondering nooit meer prijsgeven. Ze beloofden altijd in armoede en reinheid te zullen leven. Er ontstonden diverse orden, elk met eigen kloosterregels. Het hoofddoel was in elk geval de zonden te ontvluchten

Vanuit deze optiek valt enige merkwaardigheid het bericht in Metro of Spits –welke was het ook weer?– niet te ontzeggen. Oorspronkelijk vormde verblijf in het klooster het voortdurend besef van vreemdelingschap. Een belangrijk aspect in de opzet was zich beter te kunnen wijden aan ascese, gebed en bespiegeling. Maar veelvuldig gebruik van internet staat haaks op dergelijke wereldmijding. Internet zou deze of gene boze broeder de kastijding van het vlees doen vergeten.

Wellicht reikt de zojuist geformuleerde, gereformeerde conclusie te ver. Want het hedendaags klooster realiseert zich terdege zijn boodschap voor de wereld. Meer dan een plaats van wereldmijding lijken sommige abdijen anno 2001 een oriëntatiepunt. Een plaats om nieuwe kracht en moed op te doen, juist om midden in de wereld te staan. Een retraiteplek voor tijdelijke afzondering en overpeinzing, het uitdenken van een nieuwe strategie tot getuigenis. De trappisten van de abdij Onze Lieve Vrouwe van Koningshoeven in Berkel-Enschot opende een kleine twee jaar geleden een eigen website op internet. Daarop valt allerlei praktische informatie over het klooster te vinden. Maar monniken of nonnen –dat weet ik niet– geven er ook antwoord op levensvragen. Zij willen mensen helpen bij het oplossen van hun problemen.

Dat lijkt vruchtbaarder dan het naspeuren van vunzige vuilheid. Een dergelijke opzet is stellig ook meer aanvaardbaar dan het kloosterleven in de tijd van de Kerkhervorming. Toen bleek het kluizenaarsleven veelal getransformeerd tot Stad Verderf als poel van zonde en ongerechtigheid. De wijze waarop aanhangers van de Reformatie kloosters en kerken veelal hebben geplunderd, verdient weinig bijval. De officiële leer van de Rooms-Katholieke Kerk veranderde sedertdien niet ten goede. Maar het klooster dat zich losmaakt van een wereldmijdend isolement is bezig met goede werken.

Wereldmijding vormt als zodanig geen kenmerk van het christelijk leven. Dat aanvaardt de wereld als schepping van God. Eerbare arbeid –werk dat niet in strijd is met de geest van de decaloog– behoort tot het vervullen van de goddelijke roeping. Wat mensen moeten mijden in de wereld zijn de zonden en het tegen Gods geboden indruisende kwaad. En zij behoren het aardse leven voortdurend te beschouwen in het licht van de eeuwigheid. De vrijheid van een wedergeboren gelovige in Christus betekent gebondenheid aan Gods wet.

De vreemdelingen uit 1 Petrus 1:1 hebben hun thuis niet in deze wereld. Ze zijn, aldus dr. W. H. Velema in ”Ethiek en pelgrimage”, „losgemaakt uit de oude omgeving.” En ze wachten op de toekomst. Met dr. M. H. Bolkestein brengt Velema naar voren dat de christelijke gemeente „over de grenzen van de wereldtijd heenziet naar het Rijk, dat komt.” Een vreemdeling is de burger van het koninkrijk der hemelen. Met eigen wetten. Hij of zij is anders en nam afscheid van de vroegere levenswandel met zijn vleselijke begeerten en lusten.

Maar tegelijk geldt dat de nieuwe, heilige levenswandel een missionaire betekenis heeft. De echte vreemdelingschap is iets anders dan een dor en droog, formeel naleven van voorschriften, wetten en tradities. Zij doet midden in de wereld staan om de ander voor God en Zijn dienst te winnen. Midden in de wereld en toch niet uit de wereld, of, anders gezegd: niet beheerst door de machten van de wereld. Wereldmijding is derhalve heel iets anders dan vreemdelingschap. Het ene is vooral negatief, het andere heeft ook iets positiefs. En het is van belang om dat te bedenken bij de vormgeving van de reformatorische zuil. Om zich te hoeden voor het stichten van nieuwe, protestantse kloosters.

Het is goed om zichzelf en de kinderen verre te houden van het boze. Maar ware vreemdelingschap heeft wortels in het oprecht geloof. Er is geen derde mogelijkheid tussen traditie en wedergeboorte. Vreemdelingschap is vooral een gelovige levenshouding. Daarmee is zij veel indrukwekkender dan wat zich louter als georganiseerde gestalte aandient. Voor wie nu protesteert: natuurlijk is uitwendige betrachting van het goede altijd beter dan zich behaaglijk voelen in kwaad en onrecht.

Vanuit deze optiek is distantie ten opzichte van internet in de vorm waarin het zich primair presenteert, hogelijk geboden. Maar deze visie op vreemdelingschap verklaart eveneens de aloude kijk op het klooster failliet. Wanneer haalt dat Spits of Metro?