Erfenis

J. P. Th. Zwartjes, directeur van Stichting Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF): „De laatste jaren zijn de inkomsten uit legaten sterk gestegen. Dat is een signaal dat er actiever dan voorheen de aandacht op wordt gevestigd. Legateren ligt voor gezondheidsfondsen gevoeliger dan voor bijvoorbeeld Natuurmonumenten. Maar het zijn geen onderwerpen meer die in de taboesfeer liggen. Heel rationeel: het is juist goed dat mensen nadenken over het hiernamaals, of je dat nu geestelijk opvat of niet. Naarmate je ouder bent komt dat meer aan de orde. Het appèl doen op legaten vind ik niet onbehoorlijk. Fondsen of stichtingen mogen best wijzen op de vrij beschikbare gelden aan het eind van de levensfase. Wel gaat het over de vraag hoe je dit doet. In ons keurmerk kun je geen 'goede smaak' vastleggen. Mensen moeten zich aan de rechtsorde houden, voor de rest is goede smaak meer een soort gedragscode van hoe je jezelf meent te kunnen opstellen naar de potentiële gever. Ook in de Verenigde Staten is het appelleren aan erflaters niet ongebruikelijk, hoewel wij dat land natuurlijk niet blindelings hoeven te volgen.”

Dr. R. Seldenrijk, directeur van de Nederlandse Patiëntenvereniging: „Geldwervend Nederland dingt naar de gunst van de notarisklant. Talrijke folders van fondsen liggen te wachten op de vermogende dame of heer die „bij uiterste wil” geld of goederen wil nalaten.

De ethiek van fondswerving is nog niet echt ontwikkeld. Vanuit de christelijke ethiek heeft die te maken met de drieërlei gemeenschap waarmee de Heere voor ons wil zorgen: allereerst via de eigen familie, daarna het particulier initiatief en ten slotte de gemeenschap van de kerk, de christelijke instellingen en de algemeen-humanitaire organisaties.

Onze prioriteiten bij het werven en legateren moeten anders liggen dan bij niet-christenen. Fondswerving mag appelleren aan de verantwoordelijkheid die God ons oplegt in de zorg voor Zijn schepping en schepselen (Genesis 2:15). Daarbij past geen agressieve en manipulatieve aanpak, maar een bescheiden stimuleren van de persoonlijke verantwoordelijkheid. Het is Gods wil dat wij vrijgevig en rijk in goede werken zijn (2 Korinthe 9:7; 1 Timótheüs 6:18). In het woord „vrijgevig” moet „vrij” wel echt worden vrijgelaten. Onder morele dwang ontstaan geen „goede werken”! Bij God gaat het niet om ons geld, maar om de vraag naar gehoorzaamheid en liefde. Die moet praktisch gestalte krijgen (Lukas 16:19-31). Weldoen door nalaten volgt op de bede: HEERE, wat wilt Gij dat ik doe?”

Rens van Loon, hoofd van de sectie fondsenwerving van het Rode Kruis: „Of het reclame maken voor legaten wel of niet ongepast is, daarover heb ik niet direct een mening. Wel is het zo dat steeds meer mensen overwegen in hun nalatenschap een fonds te gedenken. Het Rode Kruis staat daar absoluut niet afwijzend tegenover. Mensen kiezen op basis van ervaringen die men bij een fonds heeft. Dat betekent dat je als Rode Kruis moet werken aan een vertrouwensrelatie. Maar het is niet zo dat het Rode kruis actief massamediale middelen inzet om mensen te bewegen via nalatenschappen en legaten geld te gaan geven. Wat we natuurlijk wel doen –althans, nog niet structureel, maar we werken eraan– is het informeren van de achterban over de mogelijkheden die er zijn, bijvoorbeeld via het ledenblad. Waar het om gaat, is dat we de gevers centraal stellen. Zij bepalen uiteindelijk de wijze waarop ze aan het Rode Kruis geven. Daar proberen we op in te spelen.

Paul Beerkens, directeur van de Nierstichting, in dagblad Trouw: „De welvaart en het vermogen in dit land nemen gigantisch toe. En ik wil daar graag een stukje van hebben, zodat de projecten die nu blijven liggen ook uitgevoerd kunnen worden. Wij doen iets wat tot dusver vrijwel nooit gebeurde. In de Angelsaksische landen wordt deze manier van werving al jaren toegepast. Het enige wat wij doen is mensen erop wijzen dat er ook een Nierstichting is. Daar is niks mis mee. De ethische grens ligt daar waar je voor geldgevers een win-win-situatie gaat creëren, dat je er iets tegenoverstelt. Zo van: Als u ons geld nalaat bij overlijden, dan krijgt u nu een gratis abonnement op ons blad. Maar is het geven van voorlichting in een radiospotje nou wezenlijk anders dan het versturen van een mailing? Nee toch.”

F. J. Nabers, penningmeester van het deputaatschap algemene diaconale en maatschappelijke aangelegenheden (adma) en ouderling in de christelijke gereformeerde kerk van Zwolle: „Ik ben nu negen jaar penningmeester van adma, en heb nog nooit meegemaakt dat iemand een legaat aan ons heeft overgemaakt. Weliswaar staat in ons jaarboek een oproep, maar het overmaken van legaten naar de kerken is aan het afnemen. Dat zie ik ook in onze eigen kerkelijke gemeente in Zwolle, waar het de laatste twintig jaar is teruggelopen. Ik denk dat opa's en oma's misschien eerder geld aan hun kinderen overmaken dan aan hun kerk. Ook is het uitgavenpatroon de laatste jaren zodanig gewijzigd dat er geen sprake meer is van geld sparen, maar van lenen en schulden maken.”