Veiligheidsbeleid bedrijven nooit af

De vakbond FNV presenteerde gisteren in Rotterdam het rapport ”Papieren veiligheid”, waarin adviezen staan om bedrijfsongelukken te voorkomen. Staatssecretaris J. F. Hoogervorst roept in zijn –hier samengevatte– reactie op tot brede aandacht voor het veiligheidsbeleid binnen bedrijven.

Het veiligheidsbeleid kan altijd beter. Elk arbeidsongeluk is er één te veel. Of dat ongeluk nu ernstig of minder ernstig is. Dat is de inzet van mijn beleid en dat is ook de houding die alle betrokkenen moet stempelen: werkgevers, werknemers, ondernemingsraden, Arbo-diensten. Dat vraagt om scherpe aandacht voor veiligheid. Op de werkvloer. Binnen de organisatie. Bij het naleven van wet- en regelgeving.

De primaire verantwoordelijkheid voor het veiligheidsbeleid ligt bij werkgevers en werknemers. Dat is een doelbewuste keuze geweest van de overheid. Werkgevers moeten zich houden aan veiligheidsvoorschriften op de werkplek. Als zij dat niet doen, komen ze op een kwaad moment de Arbeidsinspectie tegen. In één jaar tijd deelde de inspectie 2233 boetes uit. De gemiddelde hoogte bedroeg 4600 gulden.

Maar het gaat niet alleen om sanctiebeleid. Wat we willen is dat het veiligheidsbeleid een integraal onderdeel vormt van de bedrijfsvoering. Daarom zijn risico-inventarisatie en evaluatie, ongevallenmelding en ongevallenregistratie in de Arbo-wet verplicht gesteld.

Essentieel is in feite het permanente leerproces. Want uiteindelijk staat of valt het veiligheidsbeleid in ondernemingen met de wil om er echt iets aan te doen. Veiligheidsbeleid houdt ook nooit op.

”Papieren veiligheid” is de titel van het FNV-rapport. Die typering zal niet op alle bedrijven van toepassing zijn. Maar ze geeft goed aan waar het al gauw aan kan schorten. Aan de valse geruststelling dat het wel goed zit met het veiligheidsbeleid als het maar eenmaal op papier staat. Een gedachte die zich nog eens gemakkelijk laat voeden door een verkeerd kostenbewustzijn.

Bravoure
Papieren veiligheid staat haaks op het beleid van permanente aandacht voor veiligheid in bedrijven. Papieren veiligheid betekent dat de instrumenten die zijn gemaakt om de veiligheid te verbeteren en te garanderen ongebruikt blijven. Dit leidt ertoe dat men hooguit door schade en schande wijzer wordt. Schade die vaak veel groter is dan de boete van de Arbeidsinspectie, omdat steeds vaker schadeclaims van slachtoffers volgen. Dan heb ik het nog niet eens over het leed van slachtoffers dat nooit vergoed kan worden.

Het opmerkelijkste resultaat van het FNV-onderzoek betreft de meest genoemde oorzaken van ongelukken door de geënquêteerde werknemers. Ik noem bravoure en het nemen van te veel risico op de werkplek. Samen met slordigheid zijn dat in 40 procent van de gevallen de belangrijkste oorzaken van ernstige ongevallen. Ongevallen die makkelijk hadden kunnen worden voorkomen als werknemers zich verantwoordelijk, oplettend en zorgvuldig hadden gedragen.

Dit vraagt om een cultuuromslag op de werkvloer. Daarin past een belangrijke rol voor de ondernemingsraden. Laten zij ervoor zorgen dat de risico-inventarisatie en -evaluatie meer is dan een papieren oefening. Ondernemingsraden en Arbo-commissies hebben de mogelijkheden en bevoegdheden om het veiligheidsbeleid regelmatig op de agenda te zetten in het overleg met de werkgever.

Onderzoek
Onderzoek werpt vaak nieuw licht op ongelukken. Het leidt ertoe dat ongelukken worden voorkomen. Daarom is onderzoek naar ongelukken noodzakelijk. Ook op grotere schaal. Informatie en preventie gaan immers hand in hand. Bovendien kunnen we met behulp van informatie veranderingen in arbeidsrisico's en effecten van maatregelen opsporen. Hier ligt een duidelijke taak voor de overheid.

Veiligheidsbeleid kan altijd beter. Dat is mijn inzet. En laten ook werknemers hun verantwoordelijkheid nemen. Weerstand bieden aan bravoure, onnodige risico's vermijden, zorgvuldig te werk gaan. Kortom: als veiligheid bij iedereen in het bedrijf of in de onderneming tussen de oren zit, kunnen we een forse slag maken bij het terugdringen van het aantal ernstige arbeidsongelukken.

De auteur is staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.