Toerusting met wapenrusting Gods belangrijke sleutel

Macht verschuift
door internet

Onder de naam ”ICT, bedreiging of uitdaging?” vond onlangs een congres plaats in Putten. De derde, tevens afsluitende opiniebijdrage betreft het spanningsveld rond machts- en gezagsverhoudingen. Henk Kievit en Wim Post wijzen op toerusting door het aannemen van de wapenrusting Gods als belangrijke sleutel in het omgaan met informatie- en communicatietechnologie.

„Het mooie van mijn eerste computer was de ontdekking dat ik hem opdrachten kon geven die hij altijd uitvoerde.” Met deze uitspraak verwoordt Bill Gates dat hij –kind nog– overwicht had op een ding. Een recent artikel in een computerblad. ”Alle macht aan de werkvloer”, meldde dat bepaalde software tot gevolg had dat 'de baas' niet meer 'de baas' is op grond van het feit dat hij nu eenmaal 'baas' is. Integendeel: de medewerkers weten meer dan hij en bepalen feitelijk zijn agenda.

Een ander artikel doet de voorspelling dat er door het ontstaan van allerlei netwerken een horizontalisering van machtsrelaties ontstaat. De rol van de politiek zal in de toekomst volgens de auteur minder belangrijk worden. Ten slotte een wellicht herkenbare situatie: een kind legt u wel even uit hoe de computer werkt.

Vier vrij willekeurige voorbeelden van veranderingen in machts- en gezagsverhoudingen die optreden als gevolg van de invloed van ICT: Ik ben een ding de baas, ik weet meer dan mijn baas en mijn ouders, en de politiek – die omzeil ik door rechtstreeks invloed uit te oefenen op ambtenaren en bewindspersonen.

Zigzag
Dit laatste aspect zien we momenteel onder andere ge‹llustreerd op de website waarop het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen burgers de mogelijkheid geeft hun mening te uiten over het opstellen van een uitgewerkt plan voor het onderwijs van de toekomst. Stel nu dat u uw mening wilt laten horen over de manier waarop de kwaliteit van het onderwijs moet worden bewaakt. Uw via de site verstuurde mening wordt 'verzameld' door een u onbekende discussieleider. Het voordeel? Uw mening wordt gehoord! Het Het nadeel? Wie leest uw mening? Niet de minister, maar diens ambtenaren. Deze 'filterende vierde macht' wordt op deze wijze alleen maar machtiger. Nog een nadeel? U wordt niet 'afgerekend' op uw mening (zoals de leden van de Kamers en het kabinet). Vrijblijvendheid als kenmerk van 'invloed uitoefenen' dus. Een laatste nadeel? Wie bent u eigenlijk? Een lid van een elitaire, ICT-gebruikende voorhoede?ô ICT –en als nader voorbeeld internet– is per definitie 'hiërarchie'-loos. Dat komt onder andere door het feit dat internet als het ware aan elkaar hangt van doorklikverbindingen (hyperlinks). Als gevolg hiervan bestaat er geen volgorde meer en ook geen structuur. Dat levert wel een schat aan informatie op. Op onverwachte plaatsen vinden we gegevens voor een scriptie, een rapport, een inleiding. Een belangrijk voordeel!

Maar de homo sapiens wordt homo zappiens: vluchtig, kortstondig, vrijblijvend, zigzag, en alleen uit op wat hapklaar is en geïllustreerd, en vooral veel. Heel veel! En vooral: zoals ik het zelf wil. De zappende mens die, ondersteund en wellicht aangemoedigd door ICT, indivualistischer wordt.

Niet dat 'ie geen deel meer uitmaakt van gemeenschappen! Integendeel. Vergeleken met voorheen maakt hij juist deel uit van veel meer groepen. Maar dan vooral om er te halen wat hij wil. Halen! En dat onder voorwaarde dat ik ook breng: mijn gegevens, mijn ideeën, mijn ervaringen etcetera. En dat alles zogenaamd anoniem en zonder verantwoordelijkheid voor een ander. Geen 'noaberschap'.

Kortom, naast de vele mogelijkheden van ICT zijn er ook veel effecten. Waaronder de hier beschreven effecten. De vraag is, of deze effecten zodanig ernstig zijn dat we ons alleen al om deze reden moeten willen distantiëren van het gebruik van ICT.

In de Bijbel wordt het Griekse ”exou'sia” gebruikt voor ”macht”. Dit werkwoord heeft een dubbele betekenis. Het gaat om zowel het mogen (op basis van verleende autoriteit) als het kunnen (wat te maken heeft met het in staat zijn om te doen). Deze twee aspecten hebben vervolgens een nadrukkelijke samenhang: Wat mag, dat kan! En wat kan, dat mag! Er is evenwicht.

Vluchtig
De ontwikkelingen in de ICT maken ons duidelijk dat er veel meer kan dan vroeger en zelfs vorige week of gisteren. En we zoeken naar antwoorden op de vraag wat er mag. In de voorbeelden die we gaven, zien we naar onze indruk dat de evenwichten wankel zijn. Misschien komt dat, omdat onduidelijk is wie de mogelijkheden autoriseert.

In elk geval krijgen we met de gevolgen van de ontwikkelingen te maken: in onze gezinnen, onze kerkelijke gemeenten en de organen daarbinnen, de instanties en organisaties etcetera. Zij over wie wij zijn gesteld, zijn beïnvloed door de snelheid van de ICT, de doorklikmogelijkheden en het vluchtige karakter ervan.

Tijdens het congres ”ICT: uitdaging of bedreiging” werd onder andere hierover van gedachten gewisseld. Een van de vele conclusies luidde: Toerusting door het aannemen van de wapenrusting Gods is een belangrijke sleutel. ICT is namelijk machtig. Daartegenover past 'slechts' kracht in de Heere en in de sterkte Zijner macht!

De auteurs zijn directeur van de Noaber Foundation respectievelijk directeur van het Vanenburg Knowledge Center