Hechte binding aan
Hervormde Kerk

Het vorstenhuis is niet van plan terug te keren naar het pauselijk instituut. Veel calvinisten zijn daar blij mee. Terecht. Overigens niet primair de Samen-op-Weg-gereformeerden. Maar die van ”Bewaar het Pand”. Van wie dr. C. S. L. Janse in 1985 het signalement gaf dat het „zowel het politiek en maatschappelijk gedrag als de kerkelijke riten, het taalgebruik en de kleding betreft.” De reformatorisch gezinden. En een beetje 'breder'. Blij? Met een godvrezend hart? Of vanuit historisch besef? En met respect voor de in vroeger eeuwen gestalte gegeven keuzes?

De eerste 'Nederlandse' Nassau wist zich opgevoed in lutherse geest. Vanaf 1544, aan het Brusselse hof, won het rooms-katholicisme aan dominantie. Hugenoten hadden het in het prinsdom Oranje aanvankelijk niet gemakkelijk. Later groeide de tolerantie. Tegen 1571 ging hij met de Nassau-familie over tot het calvinisme. Vanaf toen was 'ons' Oranjehuis gereformeerd.

Van welke denominatie uit ”Tien keer gereformeerd”? Van ”Bewaar het Pand”? Of van Samen op Weg? Dat is na vier, vijf eeuwen een dwaas dilemma. Toch: ooit zei iemand dat de politieke keuze van de Zwijger op de SGP zou vallen. Is het waar? De diepgelovige prins –dat is buiten kijf– deed zich in het conflict met de theocratisch denkende Datheen te Gent in 1579 als verdraagzaam kennen. Te tolerant? Zulke vragen zijn anno 2001 nauwelijks reëel. De historie heeft iets leerzaams. Maar daarbij verdient ook de veranderde maatschappelijke en religieuze situatie aandacht.

Alle overwegingen ten spijt: met de keuze van de Vader des vaderlands werd een eeuwenlange traditie geboren. Hoewel de hedendaagse gereformeerde nationalist moet blijven beseffen dat de geprezen prins uit de zestiende eeuw niet een rechtstreekse voorvader is van Willem-Alexander. Het huidige vorstenhuis stamt af van de Friese stadhouder Johan Willem Friso, een nazaat van een broer van prins Willem I. Maar deze tak van het huis van Nassau was van oorsprong minstens zo calvinistisch als die van de eerste Oranjeprins. Met het oog op de geschiedenis kan ieder daarom met het volste recht zeggen: Het Koninklijk Huis blijft protestants. En dat is verblijdend.

Niet iedereen gunt de ander de blijdschap hieromtrent. De befaamde NRC-columnist Youp van 't Hek spotte er afgelopen zaterdag mee. Zoals de cabaretier met alles de draak steekt. Schrijvend over de persconferentie noemde hij het Reformatorisch Dagblad in één adem met Story en Privé. Die twee putten zich uit in sensatieachtig aandoende vragen over een aanstaande zwangerschap. De RD-verslaggeefster sprak eenvoudig over de kerkelijke keuze. Wat is daar mis mee? De satiricus typeerde haar als „muts.” Behalve de gangbare en algemeen bekende betekenis van dat woord noemt de dikke Van Dale ook een „stommerik” of een „malloot.” Zelfs, vulgair, het woord vagina.

Een man als Van 't Hek berokkent met zo'n column het imago van dat wat vanouds bekendstond als kwaliteitskrant ernstige schade. Iemand die op deze manier zijn medemensen op de korrel neemt, zou op water en brood gezet moeten worden. Bij Youp is het hek van de dam. Hij toont geen enkel respect te koesteren voor de diepste gevoelens en ethische opvattingen van een nog altijd niet onbelangrijke minderheid in Nederland. Als gereformeerden op die manier spreken over andere kwetsbare groepen –homoseksuelen bijvoorbeeld– krijgen ze een proces aan hun broek.

Niemand hoeft zich te schamen voor zijn voorkeur voor vorstelijk lidmaatschap van de 'vaderlandse kerk'. Veel nageslacht van hen die zich voorheen genoodzaakt zagen de Hervormde Kerk te verlaten –laat niemand zich over deze voorzichtige formulering vertoornen– ziet haar nog altijd als een planting van God. Instemmend met de Benthuizense predikant L. G. C. Ledeboer over de schuld van de scheiding: „Het is onze schuld, wij hebben het om onzer zonden wil verbeurd; de Heere kan het weder schenken.” Te spoedig geldt de keuze voor continuering van de historie als kerkisme.

Er is stellig sprake van een hechte binding tussen de –zo heette zij voorheen– Gereformeerde Kerk en de Oranjes. Prins Maurits koos door zijn kerkgang op 23 juli 1617 nadrukkelijk tegen de remonstrantse arminianen en voor de gomaristen. Deze en gene onderschrijft de gedachte dat vooral politieke motieven Maurits dreven. Maar zelfs dan kan iemand niet ontkennen dat God hem gebruikte tot heil van de kerk. En hoewel zijn leven in ethisch opzicht niet vlekkeloos verliep, valt niet te loochenen dat hij goed gereformeerd was.

Koning Willem I zette op 7 januari 1816 zijn handtekening onder het Algemeen Reglement voor het bestuur der Hervormde Kerk. Die binding tussen Oranje en de kerk was te hecht. Anders. De potentaat eigende zichzelf –met de allerbeste bedoeling– rechten toe die Christus toekomen. En dat is voor de doorsnee lezer van dit dagblad –afgescheiden of niet– fout.

Toch kan de geschetste binding praktische problemen oproepen. Als moeder Máxima –eigenlijk is dat voorbarig– rooms-katholiek blijft. Kinderen ontvangen de doop in de Hervormde Kerk? Prachtig. Maar hoe kan mama opvoeden in de leer die „alhier” wordt geleerd, zoals in het aloude doopformulier staat? „Dat gebruiken ze niet”, weet iemand. „Misschien houden ze een oecumenische dienst.” Jammer. Daar wringt dus al iets. Zoals ook de jongeman uit Hoevelaken vaststelde toen de vraag naar hem toekwam of „een hervormd meisje niet beter in het koninklijke straatje past.” De knaap antwoordde „dat het dan waarschijnlijk toch alleen in naam hervormd” was. Pijnlijk. Desondanks: niemand hoeft zich te schamen voor de voorkeur straks een vorst te mogen begroeten die in de traditie van de Reformatie wil staan.