Fascisme op z'n Afrikaans

De meeste mensen van zijn leeftijd zouden jaloers zijn op de ijver en werklust van Robert Mugabe. De 77-jarige Zimbabwaanse president reist regelmatig naar het buitenland, houdt zich intensief met illegale landonteigeningen onder blanke boeren bezig en voert en passant nog een oorlog in buurland Congo.

Eén ding heeft echter absolute prioriteit in de drukke werkzaamheden van de voormalige vrijheidsstrijder: zorgen dat hij aan de macht blijft. Binnen een jaar moet de bevolking van het Zuid-Afrikaanse land een nieuwe president kiezen en Mugabe doet er alles aan om zijn lange ambtstermijn opnieuw te verlengen. Dat hij daarbij het land ruïneert en de burgers terroriseert, baart hem minder zorgen dan het vooruitzicht binnen afzienbare tijd niet meer te regeren.

Gebrek aan realiteitszin kan het bezorgde staatshoofd in elk geval niet worden verweten. Het idee dat iemand anders binnenkort het presidentieel paleis betrekt, is zeker niet denkbeeldig –en dat weet hij. Vorig jaar kreeg de regeringspartij ZANU-PF al een forse afstraffing in de parlementsverkiezingen en de populariteit van Robert Mugabe is al lange tijd ver onder het nulpunt.

Dat is ook bepaald geen wonder. Met grof geweld probeert de president zijn ijzeren greep op het land vast te houden. Regelmatig gaat de autoritaire heerser daarbij over lijken. Vooral aanhangers van de oppositiepartij MDC (Beweging voor Democratische Verandering) moeten het ontgelden. Tegenstanders van het regime moeten hun kritiek in het gunstigste geval met lijfelijke afstraffingen en gevangenisstraf bekopen, maar het aantal berichten over politieke moorden neemt toe.

De regering in Harare sleepte begin vorige maand oppositieleider Morgan Tsvangirai en twee van zijn belangrijkste medestanders voor de rechter wegens opruiing. Als het hof de gevierde politicus schuldig bevindt, kan Tsvangirai een verblijf van maximaal twintig jaar achter de tralies tegemoet zien. Zelfs als hij maar tot zes maanden cel wordt veroordeeld, mag hij zich volgens de grondwet niet kandidaat stellen voor het presidentschap. Mooi meegenomen voor Mugabe.

Ook de media hebben het in Zimbabwe zwaar te verduren –althans, voor zover zij niet aan de leiband van de machthebbers meelopen. In februari ontplofte een bom bij de populaire krant Daily News en kregen twee buitenlandse correspondenten het bevel onmiddellijk het land te verlaten. De regeringsgetrouwe pers put zich op haar beurt uit in beschuldigingen en verdachtmakingen aan het adres van de oppositie.

Voeg daar nog het brute optreden van ordetroepen in de townships rond Harare, de ongezonde invloed van de strijdkrachten op de politiek en de voortgaande landonteigeningen van blanke boeren bij en alle ingrediënten voor een Afrikaanse vorm van het fascisme in Zimbabwe zijn compleet. De intimiderende regeerstijl van Robert Mugabe doet griezelig veel denken aan de manier waarop Franco, Mussolini en Zuid-Amerikaanse dictators hun land bestuurden. De naam van een van zijn naaste handlangers, veteranenleider Chenjerai 'Hitler' Hunzvi, is veelzeggend.

Hoewel Mugabe er sinds 1980 in is geslaagd –zij het met uiterst dubieuze middelen– de touwtjes in Zimbabwe in handen te houden, loopt zijn positie nu toch ernstig gevaar. Inflatie, brandstofschaarste en werkloosheid dreigen het Afrikaanse land in een economische afgrond te storten. Lange tijd ontleende de voormalige onafhankelijkheidsstrijder zijn populariteit aan zijn prestige als 'bevrijder' van het land in 1980. Zodra echter de winkels steeds leger en de gevangenissen alsmaar voller raken, plegen burgers aan dat soort historische 'verdiensten' niet zoveel gewicht meer toe te kennen.

Met zijn omstreden landhervormingsplannen probeert de president keer op keer wanhopig de zwarte plattelandsbevolking voor zich te winnen. Met retorische kreten als „herstellen van historisch onrecht” ontneemt hij de blanke boeren met geweld hun grond –zelfs tegen het oordeel van het hooggerechtshof in. Hoewel in de verdeling van het vruchtbare landbouwareaal in Zimbabwe alle redelijke verhoudingen zoek zijn, hebben de maatregelen van Mugabe tot nu toe slechts averechts gewerkt. Door de tientallen illegale bedrijfsbezettingen is de agrarische productie vrijwel tot stilstand gekomen. Harare moet momenteel tarwe en maïs invoeren om een dreigende hongersnood af te wenden.

Welke gevolgen dit voor de Zimbabwaanse schatkist heeft, laat zich raden. Vandaar dat Mugabe begin deze maand een kort bezoek aan Europa bracht om de uitbetaling van EU-ontwikkelingshulp veilig te stellen. België en Frankrijk –die vooraan stonden om de betrekkingen met Oostenrijk op een laag pitje te zetten toen de partij van Haider in de regering kwam– repten met geen woord over de wandaden van de Afrikaanse despoot, maar ontvingen hem op hoog niveau. President Chirac mompelde vaag iets over het belang van een dialoog en Brussel beschouwt Mugabe als sleutelfiguur in de oplossing voor het conflict in Congo –niet toevallig een voormalige kolonie van onze zuiderburen.

De Europese Commissie verklaarde op haar beurt dat ze een beleid van „constructieve betrokkenheid” ten aanzien van Zimbabwe wil voeren. Bij het verstrekken van financiële hulp aan het Afrikaanse land moet een keuze worden gemaakt tussen „transparantie en professionele diplomatie.”

Dat maakte ook meteen duidelijk waar het EU-geld zal terechtkomen. In elk geval niet bij de noodlijdende Zimbabwaanse bevolking. Daarom is het hoog tijd dat Zimbabwe van zijn bevrijder wordt bevrijd.