Bij dijkdoorbraak is
niemand tegen nooddijk

De mkz-epidemie woekert voort. Boeren zijn het niet met de aanpak van minister Brinkhorst eens. Toch ontkomen we niet aan preventief ruimen, vindt J. van de Lagemaat. Als er een dijkdoorbraak is, leggen we toch ook een nooddijk aan? Bovendien kan het preventief ruimen diervriendelijker zijn voor de zieke dieren. Maar er blijft wel een spanningsveld tussen economische belangen en ethische overtuiging bestaan.

Op 21 maart is bewaarheid geworden waar we reeds na de eerste uitbraak in het Verenigd Koninkrijk bang voor waren. Ook in Nederland heerst mond- en klauwzeer (mkz) en daarmee gaat een golf van zorg en ellende over veehoudend Nederland. De psychische druk op de gezinnen van de getroffen veehouderijen is enorm. Ook zij die mogelijk preventief geruimd worden, leven onder hoogspanning. En wat te denken van alle aanverwante sectoren en bedrijven in de 'rampgebieden' die worden geconfronteerd met inkomstenderving?

We mochten als persoon en volk wel met David zeggen en belijden wat hij in 2 Samuël 24:17 zegt: „Zie ik, ik heb gezondigd, en ik heb onrecht gedaan, maar wat hebben deze schapen gedaan?”

Plotseling blijkt weer dat de mens die tot veel in staat is en denkt alles in de hand te hebben, met ziekten en plagen wordt geconfronteerd waarbij hij moet erkennen dat hij in wezen machteloos staat. Ook bij het uitbreken van mkz blijkt weer eens nadrukkelijk dat de mens in alles afhankelijk is van Zijn Schepper. Echter, het feit dat we mogen leven bij het Woord en onder de Voorzienigheid maakt onze verantwoordelijkheid niet minder groot. Behalve tot gebed worden we geroepen te doen wat onze hand vindt om te doen.

Draaiboek goed
Mede daarom is het goed dat het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij een draaiboek heeft opgesteld waarin staat voorgeschreven hoe in voorkomende zaken gehandeld dient te worden. Dit draaiboek is opgesteld met de kennis die in het verleden is opgedaan, onder andere tijdens de varkenspestepidemie. De minister heeft dit draaiboek direct na het bekend worden van de mkz-uitbraak in Olst (Overijssel) in werking gesteld. Derhalve gelden in heel Nederland diverse beperkingen. Een besmet bedrijf wordt zo spoedig mogelijk geruimd en ontsmet. Dit geldt ook voor alle veehouderijbedrijven in een straal van 1 kilometer rond het besmette bedrijf. Je kunt je echter afvragen of het nodig is besmette en buurtbedrijven te ruimen. Vanuit welk oogpunt doe je het? Laten we ons daarbij enkel en alleen leiden door economische motieven? Kunnen we niet beter, net als voor 1991, op uitgebreide schaal gaan vaccineren? Deze vragen kunnen bij je opkomen. Ik wil er nader op ingaan en met de laatste vraag beginnen.

Vaccinatie
In het blad ”Veeteelt” van CR-Delta van maart komen twee deskundigen, namelijk prof. dr. ir. R Huirne en dr. ir. P. Berentsen van Wageningen Universiteit, aan het woord. Zij stellen: „Een tegen mkz gevaccineerde veestapel zal een uitbraak niet kunnen voorkomen.” Huirne en Berentsen willen de misvatting die onder een groot deel van veehoudend Nederland leeft (en ook elders), dat door vaccinatie uitbraken zijn te voorkomen, graag uit de wereld helpen. Sterker nog, ze stellen dat de kans op een uitbraak in een gevaccineerde veestapel tweemaal zo hoog ligt als in een situatie waarin niet geënt wordt. Zij baseren zich daarbij vooral op een in 1989-1990 uitgevoerde studie. De uitkomsten waren mede de reden dat in 1991 in Europa is afgestapt van vaccinatie van runderen.

Huirne en Berentsen zijn verder van mening dat de kans klein is dat in Europa de veestapel weer preventief geënt wordt. Zij motiveren dat onder andere met het argument dat de nadelen van vaccinatie in de media momenteel onderbelicht worden. Volgens de deskundigen zijn er zo veel verschillende typen van mkz dat enting onmogelijk bescherming kan bieden tegen alle varianten. Bovendien geeft enten geen garantie dat er geen uitbraken meer zullen komen.

Als u de krant goed leest, weet u dat Brussel dicteert. We zijn in dezen onze bevoegdheid al lang kwijt. Als we al in Nederland zouden besluiten te enten, dan kunnen we stellen –indien de heren Huirne en Berentsen gelijk hebben– dat het slechts een schijnveiligheid oplevert.

Bovendien zijn onze exportmarkten voor langere tijd weg en volgens minister Brinkhorst betekent dat het failliet van de veehouderij. Vanuit deze economische argumenten is het op dit moment geen reële optie te gaan vaccineren, afgezien van principiële beweegredenen die er tegen vaccinatie kunnen zijn.

Preventief ruimen
De vervolgvraag is of het ruimen van zieke en ogenschijnlijk gezonde dieren dan wél verantwoord is. Aan het doden van niet-zieke dieren kleven mijns inziens ethische bezwaren. Het preventief ruimen vloeit in feite voort uit de drijvende kracht op de voedselmarkt: een zo goedkoop mogelijk voedselpakket. Het grootste deel van de consumenten vindt dat heel gewoon en men staat er nauwelijks bij stil dat de huidige vormen van veehouderij mede vanuit dat motief zijn ontstaan. Bovendien zijn de transportkosten zeer laag, zodat goedkoop voedsel ook uit andere delen van de wereld kan worden gehaald. Overigens kunnen daardoor ook grootschalige veetransporten plaatsvinden. En juist deze transporten zijn vaak de bron van de uitbraken. Een grootschalige, intensieve veehouderij zou niet nodig zijn als de consument bereid was een rechtvaardige prijs voor het agrarische product te betalen.

In de gegeven situatie zou ik echter de vraag van het ruimen willen beantwoorden met een wedervraag. Stel u woont op een groot eiland, plotseling steekt een zware storm op waardoor de dijk bezwijkt. Wat doet u? Blijft u in uw huis zitten of probeert u met de kennis die u heeft de dijk te repareren? Indien u ziet dat de dijk niet te redden is, neemt u het de dijkwachters dan kwalijk dat zij een kilometer verderop, met alle gebrek, proberen een nieuwe nooddijk aan te leggen? Daardoor wordt een stuk goede grond noodzakelijkerwijze opgeofferd, maar getracht wordt de rest van het eiland te behouden. Hoewel ik begrijp dat het moeilijk te aanvaarden is, probeer ik u met dit voorbeeld duidelijk te maken dat het ruimen van bedrijven, mede met het oog op dierwelzijn, noodzakelijk is.

Diervriendelijker
Uit eerdere ervaringen met mkz blijkt dat oudere dieren niet aan de ziekte doodgaan. Daarbij moet echter wel opgemerkt worden dat ze na genezing ook praktisch niet meer in staat zijn te produceren zoals in de veehouderij noodzakelijk is. Van de jongere dieren is bekend dat circa 50 procent bezwijkt. En wat denkt u, hoe zou het voor de betrokken veehouder zijn wiens bedrijf besmet is en niet geruimd wordt? Zou de boer het lijden van zijn vee aan kunnen zien, terwijl hij weet dat er toch praktisch geen herstel mogelijk is? Ik ben ervan overtuigd dat het diervriendelijker kan zijn een dier af te maken dan het zeer ernstig te laten lijden. Daarbij dienen we te bedenken dat dieren geen mensen zijn, alhoewel het ook schepselen zijn van God die door onze schuld in de zondeval meegesleept werden.

Opdragen
Er zullen ongetwijfeld fouten gemaakt worden door de dijkwachters bij deze dijkdoorbraak. Moeilijke besluiten moeten worden genomen, waarbij economische belangen kunnen botsen met ethische opvattingen. Laten we in deze moeilijke tijden met name minister Brinkhorst, boeren en boerenorganisaties opdragen in het gebed opdat de juiste beslissingen genomen mogen worden.

De auteur is veehouder en bestuurslid van de sectie Landbouw en Visserij van de Reformatorisch Maatschappelijke Unie (RMU).