Veiligheid

Stelling: Het recht op veiligheid moet als grondrecht in de Grondwet komen te staan, vindt de CDA-fractie in de Tweede Kamer.

„Mee eens. Het CDA is voor het expliciet maken van het recht op veiligheid in de Grondwet. Dit geeft duidelijk een verankering van de veiligheidsinspanningen door de overheid weer. We denken dat het opnemen in de Grondwet de plaats van veiligheid in de samenleving verbetert en stimuleert. Het CDA vindt dat de bevordering van veiligheid voor de burgers –evenals het bevorderen van gezondheidszorg en onderwijs– een sociaal grondrecht is. Veiligheid heeft vanaf 1798 in de Grondwet gestaan. Ze is er in 1983 als een aparte formulering uitgevallen, terwijl vanaf 1980 de criminaliteit tweeënhalf keer zo groot is geworden. Wat wij doen is eigenlijk de Grondwet repareren.

Behalve met het verankeren van veiligheid in de Grondwet zijn we bezig met het appelleren aan een mentaliteitsverandering, zodat burgers zelf verantwoordelijkheden kunnen nemen. Als medewetgever stellen we initiatiefwetgeving voor, zoals het ontwerp ”Bestrijding Wapengeweld” – het zogeheten preventief fouilleren. Als het gaat om de bescherming van de politie gaan we de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de daders verder uitwerken. In de preventieve sfeer is vorig jaar de gezinscoach gelanceerd.

Ik maak onderscheid tussen klassieke en sociale grondrechten. Wat ik belangrijk vind: veiligheid is geen klassiek grondrecht, maar een sociaal grondrecht. Er moet een wet op de openbare orde en veiligheid komen die een kader is voor verdere invulling met bepaalde normen. Het doel van zo'n wet is dan een veiliger samenleving.

Op dit moment is het zo dat meer dan tweederde van het parlement vindt dat onderwijs, zorg en werk grondrechten zijn. Dan hoort veiligheid daar dus bij. Als men echter sociale grondrechten als doelstellingen van overheidsbeleid in de Grondwet wil formuleren, moet de hele Grondwet op zijn kop.

Het opnemen van veiligheid in de Grondwet heeft ook een symbolische waarde. Je neemt veiligheid op als inspanningsverplichting voor de overheid. Daarmee geef je als overheid aan dat je er belang aan hecht voor de burgers en versterk je de juridische basis.”

Drs. Th. W. Rietkerk, CDA-kamerlid
„Mee oneens. In grondwetten moeten eigenlijk alleen de meest basale rechten worden neergelegd. Wat je niet moet doen is het formuleren van allerlei op zichzelf sympathieke overheidsdoelstellingen in de vorm van rechten. Veiligheid is heel belangrijk. Het is een van de basistaken van de staat om daarvoor zorg te dragen. Maar het is misleidend om deze taak in de vorm van een grondrecht voor de burger in de Grondwet neer te leggen. Helaas is het zo dat dit voorstel van het CDA aansluit bij andere doelstellingen van het overheidsbeleid die ten onrechte ook in de vorm van rechten zijn geformuleerd, zoals zorg en onderwijs. Het zou het beste zijn als deze overheidsdoelstellingen in een aparte paragraaf in de Grondwet werden ondergebracht en dat de echte, harde rechten daarvan zorgvuldig werden onderscheiden. Een kenmerk van een 'hard' recht is bijvoorbeeld dat het door de burgers voor een rechter kan worden ingeroepen. De ellende zou niet te overzien zijn als burgers daadwerkelijk schadeclaims gingen indienen bij de overheid omdat deze tekort is geschoten in het waarborgen van de veiligheid. Dan zou iedereen die op straat wordt beroofd meteen bij de overheid schade kunnen eisen. Dat jaagt een enorme schadeclaimcultuur aan. Ik zie het voorstel meer als een beetje goede sier maken, om duidelijk te maken dat je iets doet aan criminele preventie. Je mag de Grondwet niet misbruiken voor politieke retoriek. Bovendien moet worden gewaakt voor inflatie van de grondrechten. In de Grondwet van bijvoorbeeld India staat heel duidelijk dat sommige zaken „direct principles of state policy” zijn – dat wil zeggen: richtinggevende beginselen van het overheidsbeleid. Dat is helder. Maar je moet sociale doelstellingen beslist niet formuleren in de vorm van sociale rechten.”

Prof. dr. P. B. Cliteur, docent encyclopedie van de rechtswetenschap in Leiden