Rusland niet meer
eenzijdig pro-Arabisch

Israël is vandaag naar de stembus gegaan. Een steeds grotere groep stemmers wordt gevormd door de voormalige inwoners van de Sovjet-Unie. Mede door hun komst is de relatie tussen Rusland en Israël verbeterd, vindt Vladimir Isajev die –vanuit Russisch perspectief– zijn visie op het vredesproces geeft.

Losstaand van de uitslag van de verkiezingen vandaag in Israël moeten we constateren dat het geweld in het Midden-Oosten niet te stoppen is zonder een halt aan het leuzensyndroom dat beide partijen in zijn greep heeft. Naar mijn mening is dit syndroom veroorzaakt door de stellige overtuiging van ”alles of niets” bij beide partijen. Vooral als het om Jeruzalem gaat. Zowel volgens de Palestijnen als volgens de Israëliërs moet Jeruzalem onverdeeld blijven en aan één partij toebehoren.

Het is niet waarschijnlijk dat dit moeilijke en pijnlijke probleem met één slag kan worden opgelost. Dat werd ook bevestigd door het fiasco van de bemiddelingspoging van president Clinton.

Om uit de impasse te komen is het mijns inziens noodzakelijk om Jeruzalem zijn oude status-quo terug te geven: laat deze stad noch aan Israëliërs, noch aan Palestijnen toebehoren. Tel Aviv is vroeger hoofdstad van Israël geweest en het is mogelijk om Tel Aviv opnieuw tot de Israëlische hoofdstad te maken. De Palestijnen hebben nog geen hoofdstad, maar zij kunnen die in de Gaza-strook of in Ramallah plaatsen.

Jeruzalem is niet in tweeën te scheuren om er twee verschillende hoofdsteden van te maken. De stad moet onder internationale controle geplaatst worden. De steen des aanstoots is vooral de Oude Stad van Jeruzalem, met een oppervlak van slechts 1 vierkante kilometer. De heiligdommen van drie wereldreligies concentreren zich daar. Ik denk dat de Oude Stad dezelfde status als Vaticaanstad kan krijgen, dat wil zeggen ”buiten de haakjes” gebracht kan worden.

Het is voor dit deel van de stad belangrijk dat er een gezamenlijke internationale patrouillemacht komt, met deelneming van de Verenigde Naties, alsmede van de Palestijnen en de Israëliërs. (...)

Vlaggen
Vandaag de dag is het geweld niet te stoppen zonder strenge maatregelen tegen degenen die proberen de onderhandelingen tussen de Palestijnen en Israël te dwarsbomen. Als deze besprekingen gaande zijn, verminderen immers de spanningen. En anderzijds: de vertragingen of mislukking van de besprekingen werken geweld van extremisten in de hand. Dat kan door het volgende geïllustreerd worden. Aan het begin van het oplaaien van de botsingen tussen de Palestijnen en Israëliërs verliepen de demonstraties op de grondgebied van de Palestijnse autonomie onder de Palestijnse vlaggen. Nu ziet men een overweldigende meerderheid van vlaggen van Hamaz en Hezbollah.

Zolang er niet opgetreden wordt tegen het extremisme, sturen de Palestijnen hun kinderen in het geweervuur van de Israëlische soldaten. Aan andere kant zet Israël zijn soldaten in tegen de demonstranten om deze te bedwingen, en die schieten op de stenen en flessen gooiende kinderen.

Bezoeken
De positie van Rusland is hierbij ook belangrijk. Naar mijn mening blijft de invloed van Rusland als partij in het vredesproces in het Midden-Oosten achter lopen. De invloed nam door de jaren heen toe door de veelzijdige samenwerking tussen Moskou en de Arabische wereld, inclusief de Palestijnen.

De nieuwe Russische leiders moeten de opgebouwde politieke relaties met de Arabieren opfrissen. Hooggeplaatste Russen bezoeken de Arabische regio bijna niet. De Arabische politici komen ook niet vaak in Rusland op bezoek.

Het aanknopen van persoonlijke relaties tussen de Russische en Arabische leiders is een voorwaarde voor de politieke dialoog op hoog niveau. Het is een belangrijke factor voor de succesvolle uitwerking van nieuwe initiatieven van Moskou voor het Midden-Oosten.

De Arabische landen hebben ook behoefte aan de economische ondersteuning van het politieke spel. Maar Moskou doet tegenwoordig niet veel om de economische, wetenschappelijke en andere banden in de samenwerking tussen Rusland en de Arabische landen nieuw leven in te blazen. Rusland heeft deze vorm van samenwerking grotendeels van de Sovjet-Unie als erfenis gekregen. Zo hebben de inwoners van het Midden-Oosten –met de hulp van Moskou– honderden projecten en zelfs hele industrietakken opgezet. Rusland zou een waardige plaats in de economische structuren van deze landen kunnen innemen.

Immigranten
In vergelijking met het verleden, toen Moskou altijd een pro-Arabische houding had, is veel veranderd en meer in evenwicht gekomen door de steeds verder ontwikkelende betrekkingen met Israël. Dat wordt –onder meer– bevorderd doordat nu meer dan 1 miljoen inwoners van Israël afkomstig zijn uit de ex-Sovjet-Unie. Hun gewicht en rol in het economische en politieke leven van Israël worden steeds meer merkbaar.

De Russische gemeenschap in Israël trok aan de vooravond van de vervroegde verkiezingen van de premier steeds meer aandacht. Volgens enkele onderzoeken geeft de gemeenschap meer steun aan de leider van de rechtse oppositie, Ariel Sharon, dan aan ex-premier Ehud Barak. Waarschijnlijk zijn ze bang voor de grote concessies die Barak aan de Palestijnen wil doen, vooral in de kwestie over de toekomst voor de Joodse nederzettingen op de bezette Arabische gebieden.

Tegelijkertijd is het een feit dat enkele Russische Israëliërs tijdens de vorige verkiezingen hun steun aan de vredelievende Ehud Barak en zijn centrumlinkse coalitie hebben gegeven. Het stemgedrag van het Russische electoraat is veranderlijk en hangt vooral af van zijn eigen perspectieven en belangen in Israël. Deze mensen zijn gevoelig voor de situatie in hun voormalige vaderland, waar ze veel familieleden hebben, en voor de positie van Rusland ten opzichte van de situatie in het Midden-Oosten.

Schakel
In deze context wil ik de uitlating citeren van de Russische president Vladimir Poetin tijdens zijn ontmoeting met de Israëlische president Moshe Katzav, die in januari Moskou bezocht. Poetin heeft toen onderstreept dat Rusland niet onverschillig staat ten opzichte van het lot van het grote aantal voormalige Sovjetburgers dat nu in Israël woont. De Russische president beklemtoonde dat Moskou erop rekent dat al die mensen „een goede verbindende schakel” zullen zijn tussen Israël en Rusland.

De auteur is hoogleraar en vice-directeur van het Instituut van de oriëntalistiek van de Russische Academie van Wetenschappen.