Vijfde Nota
Ruimtelijke Ordening

J. G. van Zwieten, VVD-gedeputeerde in de provincie Zeeland en verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening: „Er is weer een etiket bedacht voor onze provincie. We hebben er al een stuk of vijftien. Habitat, Belvédère, noem maar op. Elk heeft weer zijn eigen criteria en beleid. En als je alles optelt, kan je er niets mee. De bureaucratie slaat toe. En het ergste is nog dat het rijk de verantwoordelijkheid wil overnemen van provincies en gemeenten. Dat noem ik een motie van wantrouwen tegen onze bestuurlijke kwaliteiten. De burger wordt er op de lange termijn de dupe van, omdat hij nergens nieuw mag bouwen. Ik sta achter de doelstellingen van Pronk, maar voor de uitwerking heb ik geen goed woord over.”

A. J. Mol is tuinder in Nisse, een klein dorpje in de 'zak' van Zuid-Beveland. Dat gebied ontving reeds het predikaat ”Waardevol Cultuur Landschap”. „Onze uitbreidingsmogelijkheden worden door al die maatregelen flink beperkt. Als je een nieuwe schuur wilt bouwen, zijn daar oppervlaktebeperkingen aan verbonden. Zo'n schuur moet er ook een beetje oud uit zien: zwarte muren en een rood pannendak. Ook zijn er allerlei bepalingen voor huizenbouw, waardoor bijna niets meer mogelijk is. Ik ben niet blij met de nieuwe plannen. Je moet toch wel wat mogelijkheden hebben om uit te breiden. Het is hier trouwens wel een erg mooi gebied. Als ik uit het raam kijk zie ik onze appelboomgaard en voor de rest alleen maar weilanden.”

Ir. H. F. Schurink, procesmanager ruimtelijke ontwikkeling bij Quintessens projectmanagement in Kampen heeft ervaring met wat er allemaal komt kijken bij de inrichting van nationale landschappen. Hij was betrokken bij de vorming van het Nationaal Landschap Noord-West Overijssel. „Een hokje op een landkaart zetten rond een bepaald gebied betekent niet automatisch dat daar iets van de grond komt. Het is typisch een benadering van bovenaf en dat werkt absoluut niet. In een plaats als Winterswijk kreeg de overheid de hele bevolking in de gordijnen. Vaak is het een kwestie van: Hoe krijg je beslissingen voor elkaar? Gemeenten laten zich slechts beperkt leiden door wat in zo'n nota staat. De bevolking en eigenaren van grond hebben ook heel veel te zeggen. Het rijk doet er goed aan om zijn plannen door te vertalen naar plaatselijke bestuurders van de Zeeuws-Hollandse delta. Daal af naar het niveau van de menselijke maat. Neem iedereen serieus en laat de bevolking meepraten over de invulling.”

W. C. van Kempen (CDA), wethouder ruimtelijke ordening in de gemeente Tholen: „De minister zegt eigenlijk: Jullie mogen niks meer. Hij wil onze acht dorpen en de stad Tholen in een museum zetten. Daar heb ik grote moeite mee. Je mag niet eens meer bouwen voor de natuurlijke aanwas van de bevolking. Pronk is vanuit het ministerie aan het regeren. Dat is heel erg autoritair. Hij ontneemt ons daarmee verantwoordelijkheden. Dat steekt mij behoorlijk. Ik ondersteun op dat punt gedeputeerde Van Zwieten ook van harte. Wij hebben al jaren in goed overleg met de provincie het ruimtelijk beleid vastgesteld. Er is altijd gesproken over uitbreiding met mate. Dan komt de minister met een plannetje en zegt: Schei er maar mee uit.”

M. Jacobusse, hoofd externe betrekkingen van stichting Het Zeeuws Landschap, is benieuwd naar de uitwerking van de overheidsplannen. „Het is nog even afwachten hoever de bepalingen van het ministerie gaan. De aanwijzing als nationaal landschap acht ik noodzakelijk. Dat is heel belangrijk, als je wilt dat Zeeland een open landschap blijft. Tevens kun je zo een rol blijven spelen voor toeristen. Ervaringen elders leren dat een gebied dichtslibt als je niets doet. Wil je dat niet, dan moet je maatregelen nemen. Het predikaat is in de Zeeuws-Hollandse delta op zijn plaats. Het landschap is uniek vanwege de weidsheid. Twintig eeuwen geschiedenis liggen er voor het oprapen. Het ontzien van industriegebieden in Pronks nota kan niet voorkomen worden. De gevestigde bedrijven kun je niet zomaar van de kaart vegen.”

Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie, uitgave 1979, deel 25: „Belangrijk voor het karakter van het uitgestrekte platteland zijn de boerderijen, die vrijwel steeds bestaan uit een houten, zwart geteerde schuur en een losstaand stenen woonhuis, waarvan de ramen en deuren door witte lijsten omgeven zijn.”

Prof. dr. K. Kerkstra, hoogleraar landschapsarchitectuur aan de Wageningen Universiteit: „De Vijfde Nota stelt keuzes in landschapsinrichting uit. Het probleem is hoe je de ideeën handhaaft. Daarvoor moet een zorgvuldige strategie worden gekozen. Het is de vraag of het nationaal landschap daarvoor het beste instrument is. Dat kan leiden tot verstarring in de ontwikkeling van een gebied. De industriële potenties van de Delta zijn een bedreiging voor de natuur. In de toekomst wil de industrie rond de Westerschelde hoe dan ook uitbreiden, ook buiten de nu aangegeven contouren. Dat gaat toch ten koste van de natuur.”