Hollandia Closed

Ook een kerstboodschap belandt als „betuttelend” en „te zwaar op de maag” voortijdig in de vuilnisbak vol kluiven, servetten en mislukte pudding.

Maar een kerstgedachte, dat kan nog net. Bij de formulering ervan ben je immers zelf betrokken en dat is wel zo veilig. En omdat koningin Beatrix ons ieder jaar háár kerstgedachte laat weten, zijn we, onder het genot van een flinke slok en dito hap, best bereid daar wat edele gedachten tegenover te plaatsen.

Aanleiding voor déze kerstgedachte is het 50-jarig jubileum van de UNHCR, dat vorige week donderdag werd gevierd. U weet wel, die VN-organisatie die zich inzet voor de opvang en bescherming van vluchtelingen in de wereld. Houdt dat wérk even vast, en vergeet die afschuwelijke naam. Trrrring. „Dag kinderen, wat kan ik voor jullie doen?” „Hebt u misschien iets over voor het werk van de joe-en-eetsj-sie-ar? „De wat?”

Volgende maand is dát probleem opgelost. Dan krijgt de organisatie een nieuwe chef en is aan de deur nog maar één kreet voldoende: „Lubbers”. Die volgt dan immers de Japanse hoge commissaris voor de vluchtelingen mevrouw Sadako Ogata op.

Maar de UNHCR heeft naast een imagoprobleem ook tal van andere kopzorgen. Zo dreigt de grootste hulporganisatie ter wereld, met een jaarbudget van rond de 1 miljard dollar (in 1950 was dat nog 300.000 dollar) en met ruim 5000 medewerkers (toen: 33) een log bureaucratisch apparaat te worden, dat nauwelijks nog voeling heeft met de mensen van vlees en bloed die op drift zijn geraakt.

Des te meer, zeggen critici ietwat ongenuanceerd, heeft de UNHCR oog en oor voor de spierballen en mooie praatjes van lokale krijgsheren en commandanten, waarmee ze het in hun ogen te vaak op een akkoordje gooien. Ze wijzen dan bijvoorbeeld op de hulpkonvooien die tijdens de oorlog op de Balkan Bosnië bléven binnenrijden terwijl duidelijk was dat de Serviërs flink meeprofiteerden van die meegebrachte spullen.

Maar niet alle tekortkomingen zijn op rekening van de UNHCR te schrijven. Zo heeft de organisatie onmiskenbaar te maken met hoger wordende barrières die Europese en andere westerse landen opwerpen om de vluchtelingenstroom in hun richting in te dammen.

Die westerse zuinigheid doet zich ook gelden als de jaarlijkse vrijwillige contributie moet worden betaald. Voor komend jaar is ruim 950 miljoen dollar begroot, maar ook dit keer zal het een hele klus worden dat bijeen te vergaren.

Nu is het ook niet niks wat er sinds de jaren '90 op ons afkomt. De in twee blokken verdeelde wereld ten tijde van de Koude Oorlog heeft plaatsgemaakt voor complete anarchie in grote delen van de wereld. Wat die afbraak van staten en structuren betekent voor gewone mensen laat zich aflezen uit de cijfers. Zo geeft de UNHCR op dit moment aan 22 miljoen vluchtelingen hulp. Toppers onder de 'vluchtelingproducerende' landen zijn Afghanistan (2,5 miljoen), Irak (570.000), Burundi (520.000), Sierra Leone (490.000) en Sudan (470.000). Indrukwekkende cijfers, maar we zijn er nog niet. Want niet meegeteld zijn de zogenaamde IDP's (Internal Displaced People): mensen die in eigen land op de vlucht zijn, en om die reden onzichtbaar zijn (gemaakt) voor de internationale gemeenschap. Hun aantal wordt geschat op tussen de 20 en 25 miljoen. De UNHCR heeft er daarvan slechts 4 miljoen onder zijn hoede.

En dan is er nog het probleem van de kwetsbare positie van UNHCR-werkers ter plekke. Vijf medewerkers kwamen dit jaar om het leven terwijl ze bezig waren met hun werk. Vorige week riep mevrouw Ogata op een soort internationale eenheid van bodyguards te vormen, die in het nauw gedreven hulpverleners kan ontzetten. Wellicht weet Lubbers het idee verder gestalte te geven.

Werk genoeg dus in de volgende 50 jaar. En er wacht nog een hele klus voor de kersverse hoge commissaris!

Maar hoe blijf je als topmanager van zo'n voortstrompelend megabedrijf met hoofd en hart betrokken bij degenen waarom het allemaal draait, de asielzoekers en ontheemden? Vier kerstfeest rond een geopende Schrift! Lees hoe Jozef en de zwangere Maria onderdak wordt geweigerd in Bethlehem en wat dat voor hen betekent. En hoe ze later met het Kind vluchten naar Egypte om uit de handen van een moordlustige Herodes te blijven.

Maar héél het Evangelie zindert van zorg voor ontheemden, daklozen en vreemdelingen. En door héél de Schrift fluistert de tekst: „houdt in gedachten dat ook gij vreemdelingen waart in een vreemd land.” En is een leven uit de beloften, zoals het christenleven wel wordt getypeerd, ten diepste niet één groot zwerversbestaan? Waarin geen plaats is voor exclusivistische ”heimat”-sentimenten, maar waarin wél ruimte wordt gemaakt voor behoeftigen die onze weg kruisen?

Het is dít Evangelie dat eeuwenlang onze Nederlandse cultuur heeft beïnvloed, en zoiets laat zich niet zomaar wegdrukken door geëmancipeerde burgers. Wie daarvan niet overtuigd is, doet er goed aan Japan te bezoeken – een door en door onchristelijk land, waar de samenleving doordrenkt is van twijfelachtige gevoelens over het unieke van Japanner-zijn, en waar de eigen staat is omringd met goddelijke allure.

Japan of Nederland, dat is zelfs anno 2000 nog een groot verschil. Het kán daarom niet anders of het maakt wat uit als de uit Japan afkomstige Sadako Ogata wordt opgevolgd door een Nederlander (en CDA'er!).

Daarom: sterkte mijnheer Lubbers. We hebben grote verwachtingen. En laat u bij uw werk inspireren door de Schrift! Dring met úw kerstgedachte door tot dé kerstboodschap. En zorg er in ieder geval voor dat vluchtelingen bij ons aan de grens nooit zullen worden afgescheept met de botte mededeling ”Hollandia Closed”.