Softwarereus Microsoft
moet strategie herzien

De federale Amerikaanse overheid en negentien afzonderlijke staten beschuldigden softwaregigant Microsoft vorig jaar van misbruik van z'n dominante positie en van piratenpraktijken waar het de concurrentie en kleinere contractpartijen betreft. Centraal stond daarbij Microsofts computerbesturingssysteem Windows.

Een van de punten van kritiek was dat Microsoft z'n internetbrowser (zoekmachine) Explorer had geïntegreerd in Windows. Dat was oneerlijke concurrentie volgens concurrent Netscape, die vorig jaar werd opgekocht door Amerika's (en 's werelds) grootste internetdienstverlener America Online (AOL).

Met voeten getreden
Microsoft bestreed de beschuldiging en hield vol dat er voldoende concurrentie was op de snel veranderende digitale markt. Rechter Thomas Penfield Jackson was het daar niet mee eens en hij verklaarde eind vorig jaar (in een voorlopig oordeel) dat Microsoft als monopolie de concurrentiereglementering met voeten had getreden.

Waarschijnlijk heeft rechter Jackson gelijk voor wat betreft het marktgedrag van Microsoft. Maar Bill Gates' vertegenwoordigers in het proces hadden ook gelijk toen zij beweerden dat de snel veranderende cybermarkt niet door het bedrijf uit Seattle wordt gedomineerd. Dat bleek vorige week toen AOL bekendmaakte te fuseren met mediagigant Time Warner. De grootste met de grootste, die samen de allergrootste vormen. De dreiger, Microsoft, werd ineens bedreigd. Er ís dus inderdaad voldoende dynamiek in de digitale- annex mediawereld en het is maar de vraag of Microsoft daar over tien jaar nog dezelfde positie inneemt als vandaag.

„De ontwikkelingen gaan ongelooflijk snel. Binnen de periode van het antitrustproces tegen Microsoft is de markt volledig ondersteboven gegooid. Dat reduceert niet alleen het belang van dit proces zelf, maar beïnvloedt ook de uitkomst ervan. Opsplitsing van Microsoft, zoals dat indertijd gebeurde met Standard Oil en AT&T, leek twee weken geleden nog de aangewezen weg. Maar nu kun je je afvragen of je dat Microsoft mag aandoen, nu het bedrijf wordt geconfronteerd met zo'n machtige concurrent als AOL Time Warner”, aldus professor in de antitrustwetgeving William Kovacic van de George Washington Universiteit.

Bedreiging
Brad Chase, een van de naaste medewerkers van Microsofts nieuwe president-directeur Steve Ballmer, is het daarmee eens. Overigens vormt AOL Time Warner volgens hem geen directe bedreiging voor het bedrijf, omdat Microsoft zich meer concentreert op de ontwikkeling van producten waarmee individuele afnemers en bedrijven hun functioneren kunnen verbeteren en minder op een samenwerking met de media.

Dat is niet helemaal juist, want Microsoft heeft samen met NBC-News MSNBC gecreëerd voor kabel en internet. Een combinatie van de digitale wereld met de mediawereld, zij het beperkt tot de nieuwsvoorziening. Kan Microsoft het daarbij laten? „Ik denk van niet, want de combinatie van het vehikel voor moderne communicatie (internet via telefoon, kabel of mobiele communicatie) plus veel inhoud lijkt een voorsprong te nemen. Dat komt niet in de laatste plaats doordat telecommunicatie steeds minder oplevert en internet op termijn gratis wordt. Men zal z'n inkomsten dus uit inhoud moeten halen. Dat wil zeggen uit inhoud die betalende adverteerders aantrekt”, aldus cybermarktanalist Lanny Banker van investeringsbank Salomon Smith Barney uit New York.

Topman Mark Goldston van internetdienstverlener NetZero meent dat de wereld zich niet moet laten verblinden door de omvang van de fusie tussen AOL en Time Warner. „Microsoft bleek gelijk te hebben met de verdediging dat er vandaag nauwelijks iets te zeggen is over de cybermarkt, die morgen alweer verandert. Dat geldt ook voor AOL en Time Warner. Ik vind het merkwaardig dat AOL als typische vertegenwoordiger van wat wij wel de nieuwe media noemen een traditionele overname realiseert van Time Warner als typisch product van de oude media. Die oude media zijn verticaal gestructureerd en gebaseerd op eigendom. De nieuwe media zijn horizontaal gestructureerd en georiënteerd op brede samenwerking, maar níét op eigendom. Men denkt in de wereld van de nieuwe media eerder aan jointventures zoals Microsoft en NBC-News dan aan overnames, die –vaak door schulden die ook overgenomen moeten worden– als een molensteen om de nek van het nieuwe bedrijf hangen”, aldus Goldston.

Digitale wereld
Hij wijst op de snelle ontwikkeling in de digitale wereld, waar zowel kabelexploitanten als telefoonmaatschappijen al bezig zijn met of zich voorbereiden op de aanleg van échte informatiesnelwegen, waar informatieoverdracht mogelijk is met een veel hogere snelheid dan nu via de traditionele telefoonlijnen. Deze nieuwe breedbandmogelijkheid, gekoppeld aan de ongeëvenaarde wereldwijde groei van het internetgebruik, maakt voorspellingen riskant. „Wij praten nu over nationale jointventures (Microsoft met NBC-News) of fusies (AOL met Time Warner). Wereldwijd zijn er momenteel 80 miljoen internetgebruikers. Dat zijn er over twee tot drie jaar zeker 200 miljoen of meer. In die snel groeiende internationale digitale wereld kun je beter samenwerken dan overnemen. Wat niet goed samenwerkt, stoot je af. Maar als je iets overneemt en het functioneert niet, dan raak je zo'n bedrijf misschien aan de straatstenen niet meer kwijt”, aldus Goldston.

Professor Kovacic wijst erop dat de nationale overheden met hun wetgeving totaal niet voorbereid zijn op deze mondiale ontwikkeling. „Honderd jaar geleden werd de Amerikaanse overheid verrast door het harde anticoncurrentiebeleid van John D. Rockefellers Standard Oil. Er moest wetgeving worden gecreëerd (de Sherman-antitrustwet van 1890, red.) om Rockefellers 'eetlust' een halt toe te roepen. Een eeuw later zien wij opnieuw dat de overheid geen raad weet met Microsoft. Maar Microsoft is maar een klein deel van het probleem. Dat ontwikkelt zich nu wereldwijd en de grote vraag is: Hoe hou je dat in de hand? Twintig jaar geleden werd de telefoongigant AT&T opgesplist, maar die is weer terug, inclusief alle ”Baby Bells”, die indertijd werden gescheiden van het moedermonster. Hoe ga je dit probleem wereldwijd te lijf? De Amerikaanse en Europese overheden bedenken naarstig oplossingen, maar die zijn alweer achterhaald voordat ze zijn geformuleerd”, aldus Kovacic.

In het gedrang
Deze snelle internationale ontwikkeling brengt nog een ander probleem met zich mee. „Hoe meer de commerciële belangen van de communicatie- en internetgiganten verstrengeld raken met inhoud, hoe meer de productie van die inhoud –onder meer onafhankelijk nieuws– in het gedrang komt. Een voorbeeld was het geplande interview van AOL-topman Steve Case door verslaggever Marc Gunther van het blad Fortune (eigendom van Time Warner). De werktitel voor het kritische artikel luidde: ”Steve Case wil de wereld overnemen”. Op de ochtend dat de overname van Time Warner door AOL werd bekendgemaakt kreeg Gunther een telefoontje van een van Case's medewerkers. „Sorry, maar wij nemen jullie bedrijf over, dus je kunt je interview met Case vergeten.” „Hoe groter de combinaties en hoe meer verstrengeld de belangen, hoe moeilijker het wordt om lezers, luisteraars en kijkers eerlijke informatie te geven”, zo vreest New York Times mediaspecialist Joseph Lelyveld.