Baan: briljantje of brekebeen?

De feiten begin januari 2000: opnieuw een kwartaalverlies –nu van 250 miljoen dollar–, een tweede reorganisatie in korte tijd, het schrappen van tegen de 200 banen, de sluiting van veertien kantoren, een alom gewaardeerde topvrouw die het na een halfjaar op de bok voor gezien houdt en in de VS kiest voor het grote geld en een van IBM afkomstige financieel topman die Barneveld gisteren de rug toekeerde.

Plus natuurlijk een ingestorte beurskoers die gevaarlijk dicht in de buurt komt van het dieptepunt van 6,15 euro dat vorig jaar in maart werd geklokt. De opmars naar het hoogtepunt van april 1998, met 49 euro, bezorgde Baan nog de naam beurslieveling, nu valt het woord paria.

Speculatievehikel
Wellicht ter verzachting: het aandeel heeft twee splitsingen achter de rug, zodat de huidige koers met een factor vier moet worden vermenigvuldigd. In vergelijking met de introductiekoers van ruim 25 gulden in mei 1995 (de eerste handelskoers lag een tientje hoger) doet een aandeel Baan het met –omgerekend– ruim 60 gulden nog niet slecht. Maar sindsdien zijn er velen op een behoorlijk hoger niveau ingestapt. Hun liefde is inmiddels danig bekoeld, zo niet ijskoud verdwenen.

„Alarmfase I is ingegaan”, zo typeert directeur P. de Vries van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) de situatie. „Een Nederlands succesverhaal lijkt af te lopen. Baan heeft meer dan 200 miljoen aandelen uitstaan en tegen de huidige koers is het bedrijf rond de 2 miljard dollar waard. De VEB vindt dat een enorme waardering die niet weerspiegelt wat er echt aan de hand is. Ik vraag me af waar het bedrijf zijn toekomstperspectieven op baseert.”

Beleggers kloppen massaal aan bij de VEB. Begrijpelijk, denkt De Vries, maar laten zij ook niet vergeten dat Baan Company al enige tijd het „nationale speculatievehikel” is. „Veel beleggers hebben zich laten verleiden door een optisch lage koers. Het kan dus nog slechter gaan. Dat is het risico.”

De VEB neemt het de vertrokken bestuursvoorzitter Mary Coleman niet in dank af dat ze vorig jaar een- en andermaal „stoere taal” gebruikte als het over de toekomst van Baan ging. „Het zou allemaal beter gaan, het omslagpunt was bereikt.” De VEB-voorzitter heeft deze week in een brief gevraagd om een buitengewone aandeelhoudersvergadering. „Als het eigen vermogen van een bedrijf daalt tot onder de helft van het geplaatste en gestorte aandelenkapitaal zijn ze dat volgens de wet verplicht. Dat is volgens ons het geval.” Tijdens die vergadering wil De Vries openheid van zaken. „Er is te veel onduidelijkheid bij de buitenwereld.”

Goed team
Beleggingsanalist B. Siebrand van SNS Securities maakt er zich haast boos om. „Het gaat van kwaad tot erger bij Baan. Er stond in principe een goed team aan de leiding. Coleman gaat weg, gevolgd door financieel topman Mooney. Wie is de volgende?”

Baan is in een „vicieuze cirkel” beland, vindt de SNS-analist. „Het vertrek van de ene na de andere topbestuurder stort het bedrijf in een vertrouwenscrisis. Zowel de financiële markten als (potentiële) klanten zien Baan zo niet meer zitten. Boekhoudkundig en managementtechnisch is de onderneming in mijn ogen suïcidaal bezig.”

De hoge reorganisatievoorziening van 200 miljoen dollar reduceert het eigen vermogen bijvoorbeeld tot nagenoeg nul. „Daar valt nu iedereen over”, aldus Siebrand. „Ik vind het gewoon dom. Als ze die afschrijvingskosten op verouderde software over een paar kwartalen hadden uitgesmeerd, zou er lang niet zo veel ophef zijn geweest.”

Siebrand wil het toch gezegd hebben: „Operationeel ligt het bedrijf er goed bij. In het vierde kwartaal verkocht het 50 procent meer licenties, al vielen de inkomsten uit service en onderhoud wat tegen.” Daar komt bij dat de markt zich herstelt. Siebrand: „Sneller nog dan verwacht. Dat geldt zowel voor de ERP-software waar Baan al goed in was als voor nieuwe e-commerce-producten. Over die software hoor ik zeer lovende geluiden van marktvorsers als AMR Research en Gardner. Die producten staan als een huis. Maar daar heb je niets aan als de kopers wegblijven omdat het vertrouwen in de leverancier nul is.”

Gebruikersvereniging
Voorzitter R. van den Ham van de Nederlandse afdeling van de gebruikersvereniging van Baan-producten, Baan World Users (BWU), stelt dat het vertrouwen bij de ruim 300 aangesloten leden er wel degelijk nog is. „Wij krijgen nogal wat reacties, maar van paniekvragen is geen sprake.”

De hoop en het vertrouwen in met name Baan Nederland, dat naar verluidt het jaar 1999 winstgevend afsloot, schrijft Van den Ham toe aan het feit dat het Baan-product goed is en dat de relatie tussen het concern en gebruikers vanaf de reorganisatie eind 1998 met sprongen vooruit is gegaan. „We kunnen, nog beter dan voorheen, open en eerlijk met elkaar communiceren, ook als het slecht nieuws betreft.”

Leverancier en gebruiker van ERP-software zijn min of meer tot elkaar veroordeeld, want overstappen naar een concurrent is er in die markt nauwelijks bij. Van den Ham: „Het kost veel, maar de omslag die je als organisatie zou moeten maken is nog veel ingrijpender.” Echt reden tot overstappen ziet de BWU-Nederland-voorzitter ook niet. „Baan is blijven investeren in onderzoek en ontwikkeling en ligt in onze ogen nog steeds voor op rest van de markt. Onze filosofie dat het goede product het wint blijft overeind.”

Fletcher
Over de toekomst valt alleen maar te speculeren. Een faillissement is volgens Siebrand van SNS Securities „vrijwel ondenkbaar.” Een splitsing van het bedrijf is mogelijk. „Maar dat zou zonde zijn. De kracht van Baan ligt in een geïntegreerd productassortiment waar je niet zomaar stukken af moet snijden. Maar toegegeven, het e-commerce-deel van de onderneming is bij een beursgang meer waard dan heel Baan nu.”

Een overname ziet Siebrand als een van de weinige oplossingen. Daarbij kan de Amerikaanse investeerder Fletcher een belangrijke rol spelen, die in ruil voor een optie op aandelen Baan al 210 miljoen dollar in de Barneveldse automatiseerder stak en nog eens 215 miljoen dollar achter de hand houdt.

De SNS-beleggingsdeskundige schetst het volgende scenario, dat hij „niet onmogelijk” acht. „Als de koers van het aandeel Baan nog verder daalt, zou Fletcher zijn optie wel eens kunnen uitoefenen om zo een belang van meer dan 20 procent in Baan te verwerven. Stel dat de Amerikanen het eens zouden worden met de Vanenburg Group, die, zoals ik pas hoorde, iets minder dan 18 procent van de Baan-aandelen bezit, dan kunnen die partijen met nog een aanvullende kapitaalinjectie een meerderheidsbelang in Baan Company krijgen. Vervolgens kunnen ze dat belang weer verkopen. Dan juicht iedereen, en de koers van het aandeel zit weer in de lift.” Is Baan nou een verborgen briljantje of een brekebeen? „Moeilijk te zeggen. Het zit echter niet goed als ik, zoals nu, vaker door journalisten word gebeld dan door beleggers.”