De slag om de surfplank

Drie generaties geleden bestonden er nog geen wasmachines. Twee generaties terug kwamen de eerste apparaten op de markt: een kuip waar je zelf warm water in moest doen, met zo'n ronddraaiende vin. De handwringer werd ingeruild voor een losstaande centrifuge. De vorige generatie kocht een halfautomaat: zo'n Turnamat, met wastrommel en centrifuge naast elkaar in één apparaat. De hedendaagse volautomaat wast en centrifugeert in een en dezelfde trommel.

Een soortgelijke ontwikkeling is te zien op de computermarkt. De homecomputer is opgevolgd door de simpele pc en inmiddels opgetuigd tot multimedia-apparaat. De volgende stap is aan de beurt: de slag om het Internet. Aanstaande maandag levert Microsoft de eerste exemplaren van Windows 98 aan computerfabrikanten, die dat besturingsprogramma binnenkort gaan meeverkopen met hun machines. Kant-en-klaar geïnstalleerd op de harde schijf, inclusief het browser-programma Internet Explorer 4.0, waarmee internetters langs de 300 miljoen pagina's van het wereldwijde web kunnen surfen. En daar draait het allemaal om: de ruzie om een surfplank.

De pijn zit 'm in de koppelverkoop: wie Windows 98 op zijn computer installeert, krijgt Explorer er automatisch bij. Aartsvijand Netscape, tot eind vorig jaar nog onbetwist marktleider op het gebied van browsers, ziet deze list van rivaal Microsoft met lede ogen aan. Immers: wie koopt nu nog een browser van Netscape, als Microsoft een kwalitatief vergelijkbaar programma gratis meelevert? Ook al is de Netscape-browser inmiddels eveneens gratis, twee van die grote programma's op je harde schijf is wel wat veel van het goede.

Nog deze zomer moet het Amerikaanse ministerie van justitie zich uitspreken over de monopoliepraktijk van Microsoft, in een serie juridische procedures die al sinds 1994 sleept. Vorige maand verenigden een aantal concurrerende bedrijven, waaronder Netscape, Sun en Oracle, tot een pressiegroep om onder leiding van de voormalige presidentskandidaat Bob Dole de druk op de ketel te houden,

Aparte centrifuge
Het argument waarmee Microsoft de koppelverkoop verdedigt, is duidelijk: niemand is verplicht om behalve de wastrommel –Windows 98– ook de centrifuge –Explorer– van Microsoft te gebruiken. De klant kan kiezen: hij mag zijn was ook in een aparte centrifuge rondslingeren. Maar, zo redeneert Microsoft, dwing ons niet om een wasmachine te verkopen die niet kan centrifugeren, want dat is de klok twee generaties terugdraaien.

„De klant heeft de keus, hij mag van ons elke browser installeren”, zegt John Mangelaars, adjunct-directeur van Microsoft Benelux. „Maar hij moet wel Windows compleet installeren, inclusief Explorer”, voegt hij eraan toe. De tegenstanders willen Microsoft dwingen een 'uitgeklede' Windows te leveren waarna de klant zelf besluit om daar een willekeurige browser aan toe te voegen.

Microsoft houdt vol dat zoiets onmogelijk is zonder de werking van Windows aan te tasten. Zoals het onmogelijk is om de complete centrifuge uit een volautomatische wasmachine te slopen: die maakt immers gebruik van dezelfde motor als de wastrommel. En de concurrentie is niet tevreden als Microsoft alleen het knopje “centrifugeren” –het icoontje “Explorer” op het bureaublad– verwijdert, want elke handige knutselaar repareert dat in twee tellen.

„Het verschil tussen Netscape en Microsoft is de technologische visie op de browser”, zegt Mangelaars. „Netscape vindt dat er maar een klein besturingssysteem nodig is, met daarbovenop een forse browser. Microsoft levert juist een groot besturingssysteem met veel functies, zodat er maar een 'dunne' browser nodig is. Dat kan omdat die browser allerlei functies, bijvoorbeeld voor het printen, gebruikt uit het besturingssysteem. Ga je nu de browser eruit slopen of vervangen, dan is je besturingssysteem verhoudingsgewijs veel te groot en te log. Aanvullen is wel mogelijk: je kunt gerust Windows 95 gebruiken in combinatie met Netscape's browser”.

Roverhoofdman
Toch kijkt een groot deel van de computerindustrie met argusogen naar de steeds verder groeiende monopoliepositie van Microsoft. „De rooshoofdige roverhoofdman uit Redmond”, zo omschreef een collega-journalist topman Bill Gates, die begin vorige week eigenhandig urenlang de degens kruiste met Joel Klein, de antitrust-deskundige van het ministerie. In een enquête onder 200 Nederlandse automatiseerders, uitgevoerd door het weekblad Intermediair, vond 62 procent van de ondervraagden dat de overheid moet ingrijpen om de roverhoofdman een figuurlijk kopje kleiner te maken.

„Wij zijn geen monopolist”, vindt Mangelaars. „Wij verlagen zelfs de prijzen continu. Windows is al jarenlang te koop voor 99 dollar (Windows 98 gaat 109 dollar kosten, SMdB) en de prijs van ons Office-pakket is gedaald van 1500 naar 500 gulden. Als de auto-industrie dezelfde innovatie had doorgemaakt als de pc-industrie, dan zou met een vergelijkbare prijs-prestatieverhouding een auto nu 5 gulden kosten. En die ontwikkeling is gestuurd door het fenomeen Microsoft”.

Meer dan 90 procent van alle nieuwe computers gebruikt Windows 95. „Toch is Windows maar een fractie als je kijkt naar de totale informatiemarkt. Die is veel breder dan alleen de pc, daar moet je ook de tv en de chipkaartenindustrie toe rekenen”.

Innovatie remmen
Wat is er zo gevaarlijk aan een machtig Microsoft? „Het enorme overwicht van Microsoft heeft een remmende werking op de innovatie binnen de software-industrie”, zei Ad Rietveld onlangs in een interview in Intermediair. Rietveld is vice-president van netwerkleverancier Novell en voorheen directeur van WordPerfect. „Microsoft bevindt zich in de riante positie niet meer het beste product te hoeven leveren”.

Mangelaars kijkt niet op van die beschuldiging. „Wij stoppen per jaar 3 miljard dollar in onderzoek en ontwikkeling, dat is 20 procent van onze omzet. Waarom is WordPerfect omgevallen? Ze hadden geen zin om op Windows over te gaan. Voor ons gaat het te snel, zei Rietveld een paar jaar geleden”.

„Onze industrie is gebouwd op creativiteit, op “intellectual property”. Een goed idee kan binnen zes maanden aan de top staan. Kijk naar Baan: begonnen in een kippenschuur, en in no time was het bedrijf op de beurs. Tegelijkertijd ben je binnen onze bedrijfstak ook hooguit zes maanden verwijderd van het falen. Netscape is als een raket omhooggeklommen, maar dat ze nu gefaald hebben, kun je ons niet verwijten”.

Volgens Mangelaars is Microsoft juist gebaat bij een snel ontwikkelende markt. „Wij willen met onze innovatie juist de markt stimuleren. We stellen onze techniek open voor softwareontwikkelaars om daarbovenop hun toepassingen te bouwen. Daarnaast stoppen we zelf geld in andere bedrijven en onderzoeksinstellingen en in het onderwijs. Het Vlaamse spraaktechnologiebedrijf Lernout en Hauspie heeft 45 miljoen dollar gekregen, Cambridge University 120 miljoen dollar”.

100.000 kilometer
Niet iedereen kijkt even positief aan tegen die razendsnelle ontwikkelingen op de computermarkt. Moet die computer telkens sneller en de software steeds zwaarder? „Ik heb nu net een nieuwe pc”, zegt Mangelaars, sinds vorige maand de tweede man van Microsoft Benelux, „maar daarvoor heb ik drie of vier jaar dezelfde computer gebruikt. Mijn neefje tikt zijn scriptie op een 486-25 pc en dat gaat prima”.

„Maar waarom koopt iemand een nieuwe auto als er 100.000 kilometer op de teller staat? Hij kan toch wel 300.000 kilometer mee? De mensen willen gewoon wat nieuws hebben. Je ziet dus dat de innovatie geabsorbeerd wordt door de markt”.

Schikking
Hoe loopt het af met de slag om Internet? „Er komt een settlement uit, een schikking”, denkt Mangelaars. „Wij zijn er niet op uit om Netscape weg te drukken. We willen software bouwen. Als we maar kunnen innoveren. Maar als er een concurrent op onze weg komt, dan zullen we heel scherp zijn. We gaan door iedereen heen die ons de voet dwars zet”.