Grijze software voor een geeltje

Misbruik van software vindt niet alleen op IJsland plaats. Vorige week stonden drie politieagenten voor het hekje van de Rotterdamse politierechter, nadat ze beticht waren van de handel in illegale cd-rom's met spelletjes.

De agenten hadden zelfs een catalogus aangelegd waaruit collega's konden bestellen. Levertijd: een week. De buurman van een van hen verzorgde de opdrachten. Uiteindelijk sprak de rechter de agenten vrij omdat het bewijs onrechtmatig verkregen was. Ze kwamen ervan af met een berisping door hun chef.

Bang
Voor 25 gulden levert William kopieën van elke willekeurige cd-rom. Sinds een paar maanden heeft hij een cd-writer, een apparaat van 800 gulden waarmee cd's en cd-rom's eenvoudig te kopiëren zijn. „Ik lever alleen aan goede bekenden, aan vrienden, want ik wil niet dat iedereen het te weten komt. Een jongen bij mij op school doet 't voor het hele dorp, en die wil er nu van af omdat hij bang is dat-ie gepakt wordt. Die kwam maar af en toe meer op school, om weer eens tien cd-rom's te verkopen”.

William –20 jaar, hbo-student, oosten van het land, liever niet met echte naam in de krant– maakt een cd-rom of vijf per week. „Maar soms staat-ie een week lang stil. En ik gebruik 'm ook om audio-cd's te kopiëren of om backups te maken”. Klanten kunnen cd's met diverse software laten samenstellen, op verzoek. „Je probeert zo veel mogelijk in die 650 megabyte te persen”.

Softwarefabrikanten schatten dat van elke cd-rom die ze in de handel brengen, vier illegale kopieën gemaakt worden. Een jaartje of wat geleden, toen de cd-rom populair werd, wreven ze zich nog in de handen, want dit product zou juist een eind maken aan al dat illegale gekopieer. Software op diskettes was toen allang niet meer veilig, de bekende blauwe schijven van WordPerfect 5.1 werden aan de lopende band vermenigvuldigd.

Het kopiëren van een cd-rom is inmiddels bijna even eenvoudig. Weliswaar zijn nog lang niet alle pc's uitgerust met een cd-writer of cd-recorder, maar op vrijwel elke middelbare school zijn er volop 'goeie' vriendjes die voor een bedrag tussen de 15 en 35 gulden „wat voor je kunnen regelen”.

'Kleine' jongen
Softwarepiraterij met cd-rom's valt ruwweg uiteen in drie soorten: de 'kleine' jongen die thuis na anderhalf uur klussen een kopie heeft geproduceerd; de professionele crimineel die duizenden cd's tegelijk maakt, stampvol met dure programma's; en de vervalser die kopieën maakt van één programma maar dan inclusief certificaat van echtheid.

Die kleine jongen is niet altijd klein, zegt mr. J. Lensink, de door de stichting Business Software Alliance (BSA) ingeschakelde jurist die afgelopen woensdag de resultaten van een onderzoek naar illegale cd-rom's presenteerde. „Er zijn boefjes bij die een complete productiestraat met tien of twintig cd-writers hebben staan”.

De schijven die zij maken, zijn de goudkleurige cd-rom's, de oplage ervan is klein. „Het lijkt vrij onschuldig, maar het is een misdrijf”, zegt Lensink. De steeds lagere prijs van de cd-writers, soms al voor 500 gulden aangeboden, maakt de aanschaf aantrekkelijk. De kostprijs van de 'lege' cd-rom's is 6 gulden.

BSA, het samenwerkingsverband van een groot aantal softwareproducenten, maakt zich meer zorgen om de grotere boef. Die biedt zo'n gouden master-cd aan bij een van de vijftien cd-perserijen in Nederland, die er zilverkleurige cd-rom's van maakt. Lensink: „De perserij kan aan de buitenkant vaak niet zien dat het om illegale software gaat. En ook als je de inhoud van de cd bekijkt, valt het niet direct op. Soms lijkt het een muziek-cd of een cd-rom met blote dames. Je moet eerst een speciale code intikken en dan kom je terecht in een waar software-pretpark”. Daarnaast vindt veel import plaats vanuit landen als Bulgarije, China en Taiwan.

Windows 98
Drie medewerkers van BSA hebben een halfjaar lang intensief gezocht naar aanbieders van illegale cd-rom's. Ze spoorden 140 titels op, waarvan sommige meer dan één cd-rom bevatten, zodat er in totaal 210 verschillende typen cd-rom zijn aangetroffen. Daarop stonden 4000 verschillende computerprogramma's en spelletjes. De oplage varieerde van 1500 tot 16.000 stuks per titel.

Van sommige titels verschijnt elke maand een nieuwe schijf. Lensink haalt “Crazy Bytes 19” te voorschijn, een doos die 4 cd-rom's bevat. Met veel lawaai start een deel van het spel “Men in Black”, waarna het logo van Crazy Bytes in beeld komt. „Je kunt wel zien dat dit niet in elkaar geknutseld is door een student aardrijkskunde. Op dezelfde cd-rom zit de nieuwste bèta-versie van Windows 98. Zulke jongens hebben die software vaak eerder te pakken dan Microsoft Nederland”.

De productie van een zilverkleurige cd-rom kost, inclusief doosje en volgeperst met software, minder dan 2 gulden. „Van deze Crazy Bytes zijn 16.000 sets gemaakt. Voor 32.000 gulden heb je ze in je tuin. Daar blijven ze niet lang staan, ze zijn zo weg naar de eerste afnemers, die er 15 gulden voor betalen”, zegt Lensink. Elke tussenhandelaar legt er een soortgelijk bedrag bovenop, zodat er uiteindelijk een marktprijs van 60 à 100 gulden ontstaat. En dat terwijl alleen het spel “Men in Black” in de winkel al ƒ 99,95 kost. Op de cd-rom's van Crazy Bytes staan zo'n 50 spelletjes.

Internet-advertenties
Hbo-student William kent die zogenaamde compilatie-cd-rom's ook. „Een ouderejaars op school bood vorig jaar Twilight-dubbel-cd's aan voor 40 gulden, de ene cd met spelletjes, de andere met zakelijke software zoals Microsoft Office, Corel WordPerfect en Autocad. Dat laatste programma kost alleen al 10.000 gulden. Hij komt regelmatig met een stuk of honderd van die cd's aan. Je kunt er op intekenen. Ze komen uit Oost-Europa of zo”.

Behalve het grijze circuit op de scholen, zijn er meer professionele kanalen voor de distributie. Met een paar klikken op de muis zit Lensink in de advertentierubriek van Planet Internet, Nederlands grootste Internet-provider. Onder “Software aangeboden” gaat een bijna eindeloze lijst met computerprogramma's schuil. Iemand biedt hier de door William genoemde Twilight-cd-rom's aan voor 60 gulden, onder rembours te leveren via de PTT. „We hebben deze lijst een halfjaar gevolgd en het blijkt dat 48 procent van het aanbod evident onrechtmatig materiaal is. Dat kan gaan om iemand met een verkeerde hobby, maar er zitten ook grote jongens tussen”.

BSA trof dergelijke advertentierubrieken bij acht Internet-aanbieders aan, gezamenlijk goed voor 1300 advertenties en tachtig Internet-sites die specifiek bedoeld waren voor de verkoop van illegale software, allemaal op Nederland gericht. In twaalf dag- en weekbladen vonden ze 550 advertenties, vaak gecodeerd als “CB19 100,- bel 06-.......”. Door alle advertenties te vergelijken, heeft BSA geconcludeerddat er in totaal ruim 400 aanbieders moeten zijn.

De schade is aanzienlijk. Lensink maakt een rekensommetje, maar geeft aan dat het moeilijk te schatten is. „In november 1997 zijn er 160.000 illegale cd-rom's op de Nederlandse markt gebracht, die gemiddeld voor 7500 gulden aan software bevatten, dat is in totaal 1,2 miljard gulden. Slechts een klein deel daarvan is echte schade, want die software zou anders niet allemaal verkocht zijn, maar het is zeker dat het gaat om tientallen miljoenen per maand”.

Inmiddels zijn er 25.000 cd-rom's in beslag genomen, zijn er aanhoudingen en huiszoekingen verricht en zijn de Internet-providers en de kranten en weekbladen aangeschreven. De adverteerders waren niet strafbaar, maar zijn nu wel verplicht actie te ondernemen. Provider World Online heeft inmiddels zijn advertentierubriek 'gekuist'.

De piraterij betekent een gevoelige slag voor de software-industrie, maar sommige leveranciers spinnen weer garen bij acties zoals die van BSA, aldus M. Joosten, directeur van Nr. 1 Software. Tweemaal eerder voerde BSA een actie in de richting van het midden- en kleinbedrijf, waarbij ondernemers geattendeerd werden op de in hun bedrijf aanwezige illegale computerprogramma's. „Op de dag dat de brief op de mat viel, lag bij ons de telefooncentrale plat, we werden bedolven onder de orders. Als iemand binnen 5 minuten zonder te onderhandelen 500 licenties bestelt, dan is dat niet omdat hij een nieuw bedrijf start”.