Stemgedrag legt generatiekloof bloot
Van onze correspondent
MOSKOU – „Ze zitten er toch alleen maar om hun eigen belangen te dienen. Ik zou dan ook niet weten op wie ik moet stemmen zondag”, zegt de arts Tatjana, die achter in de 40 is. Zij is een van de meer dan 107 miljoen Russische kiesgerechtigden die komende zondag hun stem kunnen uitbrengen bij de parlementsverkiezingen. Hoewel voor velen politiek synoniem is met oplichting en fraude wordt er toch een opkomst van zo'n 60 procent van de kiezers verwacht.
„Toen Jeltsin aan de macht kwam, geloofden we oprecht dat de democraten enorme verbeteringen zouden brengen. Maar kijk eens hoe het land er nu voor staat. De politieke leiders dachten vooral aan hun eigen portemonnee.” Tatjana heeft dan ook weinig meer op met de democraten van het eerste uur, nu verenigd in de ”Unie van rechtse krachten”. Maar ook de gematigde liberaal-democratische partij Jabloko van Grigori Javlinski hoeft niet op haar stem te rekenen. „Die kennen alleen maar woorden, geen daden. Zij gaan alle verantwoordelijkheid uit de weg.”
Blanco
Toch wil ze in geen geval terug naar het communistische verleden, dat volgens haar gekenmerkt werd door isolement ten opzichte van het Westen en door voortdurende tekorten. „Nu kunnen we toch maar vrij naar het Westen reizen en daar zonder problemen alles kopen wat we willen.” Tatjana overweegt dan ook zondag blanco te stemmen, zodat haar stem in ieder geval niet bij de grootste partij, die van de communisten, wordt opgeteld.
Haar buurvrouw Marina, huisvrouw en ook eind 40, is veel minder blij met de nieuwe vrijheid en markteconomie. „Kijk eens hoe onze televisie-uitzendingen worden overspoeld door Amerikaanse films vol geweld. Het Russische volk was cultureel verheven boven de Amerikanen, maar nu zijn we aan de bedelstaf geraakt en totaal afhankelijk van de VS.” Haar sympathieën liggen duidelijk bij de communistische partij. „Vroeger was er orde en rechtvaardigheid en waren we nog patriottisch en sterk”, aldus Marina.
Stabiliteit
Ook van de Russische premier, Vladimir Poetin, die zich sterk maakt voor ordeherstel en een meer patriottische politiek, moet ze niets hebben. „Die is aangesteld door Jeltsin, dus per definitie onbetrouwbaar. Geef mij dan maar Jevgeni Primakov, daar kun je in ieder geval van op aan.” Hoewel Primakov behoort tot de centrumlinkse partij Vaderland-Al-Rusland, kan hij vanwege zijn communistische verleden en linkse opvattingen op veel steun rekenen onder stemmers op de communistische partij.
De wat oudere jurist Alosja heeft ook veel sympathie voor Primakov. Misschien niet vanwege zijn ideeën, maar als symbool van stabiliteit. „Met Primakov weet je in ieder geval waar je aan toe bent. Hij heeft tientallen jaren ervaring in de Russische politiek en ook goede contacten opgebouwd in het buitenland.” Maar ook voor Poetin heeft Alosja veel respect, al moet de premier volgens hem eerst nog wat meer politieke ervaring opdoen.
Minst kwade
Voor de politieke partij die achter Poetin staat, Eenheid, heeft hij echter geen enkele sympathie. „Die is alleen maar door het Kremlin opgezet om de partij van Primakov en de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov, Vaderland-Al-Rusland, te bestrijden.” En juist deze partij is volgens hem nog de minst kwade van allemaal. „Ik wil vooral stabiliteit, en met Vaderland-Al-Rusland weet ik in ieder geval zeker dat het morgen niet weer totaal anders wordt in Rusland. Dat heb ik al te vaak meegemaakt.”
De oudere generatie verlangt veel vaker terug naar het verleden. Dat is niet onbegrijpelijk, aangezien de prijzen van de eerste levensbehoeften vroeger laag waren en de pensioenen redelijk. Bejaarden in Rusland behoren nu tot de allerarmste mensen en ontvangen een pensioentje dat vaak niet meer bedraagt dan 40 gulden per maand. Toch stemmen lang niet alle bejaarden op de communistische partij, al is dat wel de populairste partij onder hen.
Handjevol eerlijk
De bijna 70-jarige Svetlana is bijvoorbeeld fel tegen de communisten. „Dat nooit meer! Zij hielden ons meer dan een halve eeuw onwetend en alleen nu weten we wat er werkelijk aan de hand is in ons land.” Toch weet ze ook niet zo goed op wie ze dan wel moet stemmen. „Van de 450 parlementsleden is er misschien maar een handjevol eerlijk. De rest steelt openlijk zijn deel uit de staatskas. Rusland heeft een sterke regering nodig, zonder parlement.” Ze stemt dan ook blanco. Toch heeft ze hoop voor de toekomst. „De jongste generatie groeit op zonder het communisme en zal bij haar keuzes niet meer gestoord worden door ons vreselijke verleden.”
Inderdaad zijn jongeren het meest optimistisch over de verkiezingen. Zij geloven meer dan ouderen dat de verkiezingen positieve veranderingen kunnen teweegbrengen. Dat blijkt ook tijdens een gesprekje met een aantal vierdejaarsstudenten Nederlands aan de Moskouse Linguïstische Universiteit. „Jazeker, we gaan allemaal stemmen”, klinkt het in koor. Hoewel nog niet iedereen honderd procent zeker weet voor wie hij kiest, is er niemand die blanco stemt. Ook weten ze zeker op wie ze niet stemmen: de communisten en de ultranationalistische partij LDPR van Vladimir Zjirinovski. „We zijn bang voor hen”, aldus Olga.
Nieuwe ideeën
„Ik stem op de Unie van rechtse krachten. Dat zijn nieuwe politici met veel nieuwe ideeën waar de oude generatie nooit wat mee gedaan heeft”, zegt Anastasija. „Als zij aan de macht komen, zullen veel oude problemen snel opgelost worden.” Aleksej heeft meer vertrouwen in de politici van Vaderland-Al-Rusland vanwege hun ervaring. „Primakov is bijvoorbeeld al premier geweest en minister van Buitenlandse Zaken. En hij heeft daarbij bewezen een fatsoenlijk politicus te zijn.”
Om dezelfde reden overweegt Kirill op voormalig premier Sergej Stepasjin van Jabloko te stemmen en is er ook sympathie voor een van diens voorgangers, premier Sergej Kirijenko van de Unie van rechtse krachten. Grigori Javlinski van Jabloko lijkt daarentegen voorgoed afgedaan te hebben. „Hij heeft al verscheidene keren de mogelijkheid gekregen regeringsverantwoordelijkheid te nemen, maar hij weigerde altijd weer. Het zijn alleen maar woorden”, aldus Aleksej.
De meeste partijen lijken sterk generatiegebonden te zijn. De liberale partijen Unie van rechtse krachten en Jabloko kunnen vooral rekenen op steun van de jongere generatie. Vaderland-Al-Rusland vindt haar aanhang vooral onder mensen van middelbare leeftijd, en de communisten moeten het vooral hebben van de ouderen. De huidige premier, Vladimir Poetin, blijkt echter onder alle generaties grote populariteit te genieten en lijkt alleen daarom al de ideale kandidaat voor het Russische presidentschap te zijn.
