Kernongeluk
schokt Japan

De plaatselijke autoriteiten hebben vandaag gemeld dat de neutronenmonitor op nul staat. Dat gebeurde na het weg laten lopen van het koelwater. Gisteren werd de experimentele fabriek JCO, waar uranium wordt verwerkt, getroffen door een explosie.

Zeker 49 mensen zijn blootgesteld aan radioactieve straling die vrijkwam na de ontploffing. Onder hen zijn drie brandweerlieden en zeven werknemers van een golfbaan. Het resterend aantal werkt voor JCO of daarmee verbonden bedrijven. Het bedrijf telt 120 werknemers. Aangezien de evacuatie van het gebied rond de fabriek vele uren na het incident plaatshad, kan het aantal met radioactiviteit besmette personen nog stijgen.

Drie zijn er bijzonder ernstig aan toe. De twee ernstigste zieken, werknemers van 35 en 39 jaar oud, verkeren in een shocktoestand. Ze hebben diarree, koorts, een verhoogd aantal witte bloedlichaampjes en een rode huid – allemaal symptomen van stralingsziekte. Men verwacht dat ze deze week zullen overlijden.

Volgens een Amerikaanse stralingsbioloog zijn deze twee patiënten blootgesteld aan 8000 millisievert oftewel ongeveer 800 rem, een hoeveelheid die te vergelijken is met de straling die mensen in Tsjernobyl opliepen. Het ongeluk met een kernreactor in Tsjernobyl in Oekraïne in 1986 is het ernstigste nucleaire ongeluk uit de geschiedenis. De slachtoffers in Tokaimura zijn echter nog ernstiger getroffen dan die in Tsjernobyl, omdat de straling in Tsjernobyl geleidelijk vrijkwam, terwijl de Japanse werknemers de hele dosis in één keer te verduren kregen.

Binnen blijven
Na het incident zijn 150 omwonenden geëvacueerd en ruim 300.000 in een straal van 10 kilometer mochten vandaag nog altijd hun huis niet uit. Treinverbindingen zijn stilgelegd, snelwegen afgesloten en het leger is ingezet. De regering kan de gevolgen van het ongeval nog niet overzien en heeft onder meer de hulp van de VS ingeroepen. Washington en Rusland hebben toegezegd indien mogelijk te helpen. Beide landen willen experts naar Japan sturen. De VS kunnen ook bijstaan met robots, die zonder gezondheidsrisico's naar de plaats van het ongeval kunnen.

Het stralingsniveau buiten de fabriek was op het moment van het ongeluk zeker 4000 maal hoger dan normaal, meldden bronnen rond de overheid. Het is onduidelijk of het stralingsniveau in de loop van de dag steeg, zakte of gelijk bleef. Lokale autoriteiten meldden vanmorgen dat het niveau vlak bij de fabriek 15.000 keer zo hoog was als normaal.

JCO heeft geen informatie vrijgegeven over de oorzaak van de lekkage. Maar vrijwel zeker vond die plaats tijdens een transfer van radioactief materiaal naar een tank. Specialisten van Citizens' Nuclear Information Center, een organisatie in Tokio die een waakhondfunctie vervult over Japanse kernenergieprojecten, zeiden tegen deze krant dat er een atoomsplitsing en een explosie moeten hebben plaatsgehad. Het lijkt erop dat de werknemers niet op de hoogte waren van het speciale hoogverrijkte uranium waarmee zij brandstof aan het mengen waren voor een Joyu-snellekweekreactor. Ook werd er een fout gemaakt in de hoeveelheid. Slechts 2,4 kg is maximaal toegestaan voor deze procedure, maar de werknemers gebruikten 16 kg. De zeer geconcentreerde oplossing werd in een eenvoudige tank bewerkt. Deze was niet zwaar beveiligd. Wanneer een oplossing niet onder controle wordt gehouden, begint er een spontane kernreactie, zoals die nu dus plaatshad. De vrijkomende radiatie ontsnapt dan in de atmosfeer en kan de omgeving besmetten.

Eveneens volgens het in Parijs gevestigde Agentschap voor Kernenergie, een organisatie verbonden aan de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), is het ongeluk waarschijnlijk te wijten aan het feit dat werknemers te veel uranium tegelijkertijd wilden opwerken. In plaats van de maximale hoeveelheid van 2,4 kilogram uranium, zouden zij 16 kilogram van de stof hebben gebruikt.

Het gebouw van de fabriek is niet beschadigd. De politie sprak tegen dat er een brand zou hebben gewoed. Tegen de avond gisteren verergerde de situatie echter door de zware regenval. Die maakt dat radioactieve deeltjes in de lucht niet kunnen wegdrijven maar de grond insijpelen. Voor veel agrarische bedrijven in en rond Tokaimura zou dit een regelrechte ramp kunnen betekenen. Er mag dan ook voorlopig niet worden geoogst.

Zeer ernstig
Het Internationaal Atoomagentschap in Wenen heeft gisteren besloten inspecteurs te sturen naar de Japanse opwerkingsfabriek. Het agentschap noemde tegenover het Japanse persbureau Kyodo de situatie „zeer ernstig.” Enkele uren eerder had een woordvoerder van de organisatie gedaan alsof er niets aan de hand was.

Van de Japanse autoriteiten komen verschillende geluiden naar buiten over de gevolgen voor kernenergie in de toekomst. Het hoofd van het Japanse Agentschap voor grondstoffen en energie heeft verklaard dat zijn organisatie het gebruik van kernenergie zal blijven bevorderen. Maar een woordvoerder van het ministerie voor Internationale Handel en Industrie verklaarde dat het ongeluk in Tokaimura zo ernstig is, dat Japan op langere termijn het beleid rond kernenergie moet heroverwegen, meldt het Japanse persbureau Kyodo.

Het is voor het eerst dat een dergelijk groot ongeluk zich in Japan voordoet. De regering heeft een speciale commissie van vooraanstaande ministers in het leven geroepen die het voorval moet onderzoeken. Premier Keizo Obuchi erkende gisteren dat de regering te langzaam heeft gereageerd op het incident. Tijdens een persconferentie vanmorgen gaf overheidswoordvoerder Nonaka toe dat de overheid te langzaam had gereageerd. Hij zei dat de regering een te simpele en gemakkelijke perceptie had gehad van het ongeluk. „Wij schamen ons en bieden onze excuses aan.”

Het publieke vertrouwen in kernenergie, die in ongeveer eenderde van de Japanse behoefte voorziet, is geschokt door een reeks incidenten. In 1997 werden na een brand en daarop volgende explosie in Tokaimura 37 werknemers aan laag stralingsniveau blootgesteld. In juli was er lekkage in een kerncentrale in Fukui, ten westen van Osaka. Liefst 51 ton radioactief water lekte veertieneneenhalf uur voordat de werknemers dit opmerkten. Een soortgelijke lekkage had plaats in dezelfde kencentrale in 1996. Geen van de werknemers raakte toen besmet.

Japan is het enige land ter wereld dat ooit is gebombardeerd met atoombommen. Het is ironisch genoeg voor 34 procent afhankelijk van kernenergie. Dat roept vragen op voor een land dat zo veel aardbevingen kent.

Het ongeval in een opwerkingsfabriek voor uranium in Japan heeft geen gevolgen voor Nederland. Dat zei nucleair ingenieur A. Versteegh, verbonden aan het NRG in Petten, gisteravond in het NOS Journaal. „Nederland zal niets merken van de nucleaire ramp, omdat de afstand veel te groot is.” Voor zover Versteegh kan overzien is er in de fabriek in Tokaimura een „domme fout gemaakt.” „In de fabriek waar splijtstof wordt gemaakt, is veel te veel uranium gebruikt. Hierdoor kan een kritische massa ontstaan, waardoor een kettingreactie kan worden veroorzaakt.”