Serviërs voelen zich politiek verraden

„Ik ben een beetje sceptisch. Ik zie het eerder als een begin dan als een grootse gebeurtenis. Politiek zal deze demonstratie nog niet veel opleveren”, oppert Jelica Novakovic-Lopusina. Een telefonische voorbeschouwing van de docente Nederlands aan de Universiteit van Belgrado.

„Het is eigenlijk te vroeg, te voorbarig voor een grootscheepse betoging”, evalueert ze. „Ten eerste komt zij op een ongunstig tijdstip. In augustus zijn traditioneel heel veel inwoners van Belgrado weg. En ook de studenten ontbreken nu. Bovendien valt de demonstratie precies een dag na de voetbalwedstrijd Joegoslavië-Kroatië. Evenmin een uitgelezen moment om en masse te protesteren, zij het meer om cosmetische redenen.”

De auteur van een radiodagboek tijdens de NAVO-bombardementen op Joegoslavisch grondgebied, dat binnenkort wordt uitgegeven, meent tevens dat de publieke krachtmeting van morgen onvoldoende is voorbereid.

Al jaar en dag worden trouwens de westerse media niet moe de enorme verdeeldheid onder Milosevic' politieke opponenten te onderstrepen. „Ja, dat klopt. De Servische bevolking voelt zich sowieso al verraden door de voormannen van 's lands oppositie. Zij voelt zich verkocht in ruil voor betere posities voor de laatsten.”

De gebeurtenissen van de afgelopen maanden hebben de mensen erg sceptisch gemaakt over het hele politieke bedrijf, analyseert mevrouw Novakovic. „Deze houding geldt de overheid in het algemeen en elke politieke figuur. Typerend genoeg is een leider van betogingen in de plaats Valjevo naar bekend partijloos. Hij geeft de totaal verraden burgers in wezen een stem, opereert als hún vertegenwoordiger. Naar mijn idee is dat de meest authentieke uiting van de stemming onder de gewone man.”

Misselijk gevoel
De Servische is overigens wel van plan naar de demonstratie van morgen te gaan. „Niet zozeer om met een of ander vaandel te zwaaien, maar toch wel uit nieuwsgierigheid. Hoeveel en wat voor mensen zullen er komen opdagen?”

„Ik heb zelf geen idee”, vult zij aan. „Evenmin of de betoging ook werkelijk door zal gaan. Zoals gezegd, kan die voetbalwedstrijd (vanavond, BB) nog roet in het eten gooien.” Naar verluidt zijn er veel te weinig kaartjes voor die match beschikbaar. Mogelijk een manoeuvre van het Milosevic-bewind om de toeloop naar Belgrado drastisch in te dammen.

In een interview met de Oostenrijkse pers rept een van de kopstukken van de Servische oppositie, de econoom Mladjan Dinkic, over de komende demonstratie als „de laatste kans voor een vreedzame overdracht van de macht.” Het zou zijn inziens evenzeer „de laatste kans zijn voor de oppositie de gelederen te sluiten.” Een nogal dramatisch getoonzette oproep.

„Nou, als dit de laatste kans is, zie ik die kans gemist”, reageert Novakovic onderkoeld. „Beide kansen dus. In dat geval rest mij slechts nog heel somber naar de toekomst te kijken. Wellicht is het inderdaad onze laatste kans, vrees ik. Een kans die daarenboven opzettelijk gemist gaat worden. Dat is ook iets wat we niet mogen vergeten.”

Opzettelijk? In welke zin? „Beide partijen zullen deze kans voorbij laten gaan.” Met als alternatief, in Dinkic' optiek, een gewelddadige ontknoping à la de Roemeense revolutie van eind 1989? Onderschrijft u deze scherpe waarschuwing? „Ik onderschrijf eigenlijk niets meer! Ik heb me immers altijd al laten verrassen door de grillige loop van de gebeurtenissen hier. Je kunt het nooit zo gek verzinnen of de realiteit slaat alles.”

Broodnuchter geeft de wetenschapster tekst en uitleg: „Ik heb geen idee welke kant het opgaat. Per slot van rekening ontbreken mij de politieke gegevens. Wie pacteert met wie? Welke precieze oogmerken hebben de politieke spelers? Ik geloof tussen haakjes dat de burgers helemaal niets gevraagd wordt. Dat slaat op álle partijen. Voor hen figureren de burgers van tijd tot tijd louter als handige slachtoffers om zelf mee te scoren. Die situatie geeft de mensen het misselijke gevoel telkens weer door iedereen politiek misbruikt te worden.”

Een slecht teken voor de Servische oppositie. De burgers zullen derhalve niet makkelijk meer tot politieke actie zijn te bewegen. Apathie? „Ja. Na tien jaar zijn wij naar mijn mening ook zo uitgeput...” Met Milosevic als uiteindelijke politieke profiteur? „Ja, in die zin dat profiteren dan inhoudt dat het hele land kapotgaat.”

Geen cent beter
Ondertussen verslechtert in Belgrado de sociaal-economische toestand allengs, informeert Novakovic. „Er circuleren zelfs verhalen dat straks de stroomvoorziening via bonnetjes geregeld zal worden. Benzine is op het ogenblik bijvoorbeeld alleen op de zwarte markt verkrijgbaar en dan tegen reële westerse prijzen.”

Alles wordt van dag tot dag duurder voor de Servische hoofdstedelingen. „Neem de tomaten. Die zijn in vergelijking met vorig jaar zomer ook veel duurder.” Terwijl de lonen zijn gelijkgebleven of zelfs gekelderd? „Of je ontvangt helemaal geen loon. Als het meezit, steken familieleden op het platteland de helpende hand toe of prijs je je gelukkig met wat bijbaantjes. Hetzelfde tafereel als in al die andere landen. Roemenië, Bulgarije, Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne.”

Stijgende criminaliteit? „Mag ik dit onderwerp even afkloppen?!” lacht Jelica. „Nee, niet dat ik dat nu direct merk. Maar ja, de criminaliteit lag de afgelopen jaren stellig hoger dan vroeger. Tijdens de bombardementen van de NAVO was zij in elk geval aanzienlijk gedaald. Persoonlijk heb ik momenteel geen aanwijzingen voor een stijging van de misdaad.”

En wat betreft de informatievoorziening van de burgers? „Die is beslist beter dan tijdens de oorlog. Je krijgt veel meer kritische teksten onder ogen dan voorheen. Anderzijds zijn de kranten evenzeer duurder geworden. Ik heb daardoor de indruk dat de mensen veel minder dagbladen kopen.”

Ook fikse kritiek op het regime van Slobodan Milosevic? „Zeker, opvallend genoeg ook in kranten die voor vrij gematigd doorgaan. Oproepen tot aftreden aan Milosevic' adres zijn allesbehalve ongewoon meer in onze media. Vrijwillig zie ik dat laatste bepaald niet gebeuren. Veel mensen wrijven Milosevic persoonlijk de nodeloze verliezen van de afgelopen tien jaar aan. De laatste verliespost in die reeks is Kosovo. Daar heeft Milosevic de Serviërs evengoed finaal in de steek gelaten. Aan de andere kant treedt de internationale gemeenschap, zeg het Westen, in Kosovo niet in gelijke mate op tegen etnische zuiveringen. Het Westen wenst niet toe te geven dat het UCK (Bevrijdingsleger van Kosova) eigenlijk geen cent beter handelt dan het regime-Milosevic. Ook het UCK streeft hetzelfde na: een etnisch zuivere staat.”

Met Milosevic aan de macht weigert het Westen Servië substantiële hulp bij de wederopbouw, alleen de humanitaire handreiking is gegeven deze politieke toestand gepermitteerd. „Min of meer net zoals tijdens de internationale boycot tegen Belgrado (oorlog in Kroatië en Bosnië in de eerste helft van de jaren negentig, BB) krijgen tal van Serviërs nu steeds meer de indruk dat deze sanctiemaatregel tegen hen als vólk is gericht.”