Geldgebrek is Moskous echte rivaal

Even is in Rusland weer de nationale eenheid terug zoals die ook bestond tijdens de eerste weken van de NAVO-bombardementen op Joegoslavië. Met grote trots herhalen alle Russische televisiestations voortdurend de beelden van Russische paratroepen die met de Russische vlag in Pristina rondrijden. Ook wordt getoond hoe Serviërs de Russen toejuichen en betitelen als de enige garantie voor de vrede in Joegoslavië. Veel Russen denken dat Moskou eindelijk de 'dictaten' van de NAVO heeft getrotseerd. En ze zijn er dan ook van overtuigd dat deze positie niet zomaar zal worden opgegeven.

Toch heeft deze 'zege' –als je daar al over kan spreken– veel weg van een Pyrrusoverwinning. Immers, als Rusland inderdaad een grotere rol krijgt toebedeeld bij het handhaven van de vrede in Kosovo is het nog maar de vraag of het deze kan waarmaken. Want er is helemaal geen geld om een vredesmacht in Joegoslavië voor een langere periode op de been te houden.

Krappe defensiebegroting
De Russische minister van Defensie Igor Sergejev heeft bij onderhandelingen over het opzetten van een vredesleger in Kosovo (in het kader van KFOR) laten weten dat Rusland ten minste 10.000 Russische soldaten wil leveren, geheel onder eigen commando. Maar deze vredesmacht, uitgerust met zware wapens en andere benodigdheden, in Kosovo te laten opereren, kost volgens Russische deskundigen ten minste een miljard dollar per jaar. En hoewel de Russische defensiebegroting voor 1999 officieel 7 miljard dollar bedraagt, wordt algemeen aangenomen dat het leger aan het eind van het jaar uiteindelijk maar 4 miljard dollar ontvangt. Dat betekent dat indien Rusland inderdaad 10.000 militairen wil leveren eenvierde van zijn defensiebegroting zal opgaan aan deze vredesmacht en dat is volgens defensiespecialisten absoluut ontoelaatbaar.

Theoretisch zou de enige oplossing zijn de Russische troepen te plaatsen onder NAVO-commando, omdat daardoor het westers bondgenootschap een deel van de kosten op zich kan nemen. Maar dat is in Moskou vrijwel zeker onbespreekbaar, zeker bij de hoge militairen. „Dan zou ook het Russische leger volledig onder NAVO-gezag komen, net als nu overigens al haar leiders in het Kremlin”, aldus drukte onlangs de toonaangevende defensiespecialist en -journalist Pavel Felgenhauer het uit. De grote vraag hier is dan ook hoe realistisch het is om een grote eigen rol op te eisen voor Russische ”peacekeepers” in Kosovo. Achter de Russische bezetting van het vliegveld van Pristina zit dan ook een puur machtspolitiek motief, bestemd voor binnenlandse consumptie.

Jeltsins machtspolitiek
Het Russische militaire establishment was immers zeer ontevreden met het bereikte akkoord van voormalig premier en speciaal afgezant voor de Balkan Viktor Tsjernomyrdin met de Europese Unie en Joegoslavië. De persoonlijke vertegenwoordiger van president Boris Jeltsin werd door velen als volksverrader betiteld en zelfs de meerderheid in het Russische parlement, de Doema, eiste zijn aftreden wegens verraad aan de Joegoslavische zaak. Want in haar ogen, en overigens ook in die van vele andere Russen, is het bereikte vredesakkoord een grote nederlaag voor Rusland ten opzichte van de NAVO.

Jeltsin, die uiteraard deze reactie had ingecalculeerd, hield zich dan ook opvallend op de vlakte na het bereiken van het akkoord door Tsjernomyrdin, om vervolgens de haviken tegemoet te komen door de militairen de vrije hand te geven in Kosovo. Want hoewel aanvankelijk leek dat het Russische leger het vliegveld van Pristina op eigen houtje bezette, is het wel degelijk met voorbedachten rade gebeurd, met regie vanaf het allerhoogste machtsniveau in Moskou.

De aartspoliticus Jeltsin heeft hiermee dan ook twee vliegen in één klap geslagen: op internationaal niveau heeft hij de rol opgeëist als vredestichter op de Balkan en in het binnenland heeft hij laten zien dat Rusland niet met zich laat sollen. Zodoende haalde hij het lont uit het kruitvat van de ontevreden militairen en oppositie, die immers het liefst helemaal geen akkoord gezien hadden in Joegoslavië. Velen in Rusland verkeren dan ook in de veronderstelling dat Rusland nu alsnog zijn eigen weg gaat, zoals uitgedrukt door de communistenleider Gennadi Zjoeganov: „Het is belangrijk dat we uiteindelijk onze Servische broeders niet alleen hebben achtergelaten met de militaire machinerie van de NAVO.”

NAVO-vazallen
De grote vraag nu is natuurlijk hoe deze actie verder zal aflopen. In ieder geval is de sfeer van het begin van de oorlog, waarbij Rusland zich als één blok opstelde tegen de NAVO en zichzelf als superieur aan het Westen beschouwde, weer geheel terug. Het feit dat de voormalige bondgenoten Hongarije, Roemenië en Bulgarije het transport van Russische militairen over hun grondgebied geweigerd hadden, werd door de media en politici weer geheel in de oude koude-oorlogjargon uitgelegd. Veel televisiestations gebruikten daarvoor zelfs een citaat van Boris Milosevic, de Joegoslavische ambassadeur in Moskou en de broer van de Joegoslavische president, op een speciaal gehouden persconferentie in Moskou: „Het zijn niet deze landen zelf die deze doorgang geweigerd hebben, maar de Amerikanen. Deze landen zijn nu immers slechts de vazallen van de NAVO.”

Toch zal Rusland, zoals altijd, uiteindelijk zich wel weer schikken naar de wensen van de NAVO. De militairen en de oppositie zijn nu immers weer even tevreden gesteld, het juiste moment voor Jeltsin om zijn daadwerkelijk gewenste beleid uit te voeren en dat is er toch nog steeds opgericht goede relaties te behouden met het Westen. De Russische actie in Pristina is dan ook alleen maar het zoveelste bewijs dat Jeltsin nog steeds alle touwtjes in handen heeft in zijn land.