Vredesmacht moet diepe kloof over

NAVO-woordvoerder Jamie Shea sprak deze week de verwachting uit dat nog voor de herfst 50 procent van de vluchtelingen zal terugkeren. Bijzonder gezant van de VN voor de Balkan Dennis McNamara uitte dezelfde verwachting. Hij voegde daaraan toe te vrezen dat de terugkeer van een klein half miljoen mensen in een chaos zal omslaan. Om alles in goede banen te leiden, is een sterke, slagvaardige vredesmacht nodig. Maar die is er nog niet.

De betrokken landen moeten proberen samen één toonhoogte te bereiken. Want nu de eerste jubeltonen vervagen, klinken de dissonanten pijnlijk scherp. Vooral de wijze waarop de Kosovo Force (KFOR) gaat opereren geeft reden tot zorg. Weliswaar geeft de resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties KFOR de noodzakelijke juridische rugdekking, maar er zit een addertje onder het gras. Het document van de G-8, de zeven rijkste industrielanden plus Rusland, dat aan de resolutie ten grondslag ligt, laat namelijk ruimte voor wrijving.

Vergaande bevoegdheden
Het akkoord dat de Joegoslavische president Milosevic noodgedwongen aanvaardde, bevat ten aanzien van de vredesmacht een formulering waarmee zowel de NAVO-landen als Rusland uit de voeten kunnen. Diplomatiek gezien is dat een heel fijne methode, die links en rechts blijde gezichten oplevert. Het op papier bewust ruimte bieden aan diverse interpretaties vraagt in de praktijk echter om moeilijkheden. Die kwamen dan ook prompt tevoorschijn.

Voor de NAVO is de structuur van Operatie ”Joint Guardian” –Gezamenlijke Wacht– volstrekt helder. Kosovo wordt in vijf regio's verdeeld. De Verenigde Staten, Frankrijk, Duitsland en Italië leveren het leeuwendeel van de soldaten en krijgen ieder een regio onder hun hoede. Het aandeel van acht andere landen wordt her en der in de provincie ondergebracht. Zo komen bijvoorbeelde de Nederlanders onder Duits commando. De Duitsers hebben, zo ver mogelijk van de Servische grens vandaan, het zuidelijke deel van Kosovo toegewezen gekregen.

Het Verenigd Koninkrijk krijgt het midden van Kosovo, de grootste regio, onder zijn hoede. De Britse ijzervreter luitenant-generaal Sir Michael Jackson zal de scepter zwaaien over de vredestroepen. Het hoofdkwartier van KFOR staat gepland bij de luchthaven van Pristina. Als toefje op de taart valt de hele operatie onder eindverantwoordelijkheid van de VN. Terwijl de NAVO in militair opzicht aan de touwtjes trekt, mag de internationale gemeenschap zich met de wederopbouw bezighouden.

Aan de touwtjes trekken hoeft niet eens zachtzinnig te gebeuren. In een aanhangsel aan het akkoord is vastgelegd dat de vredesmacht KFOR vergaande bevoegdheden krijgt. Zo krijgt commandant Jackson de bevoegdheid „zonder interventie en toestemming” alles te doen wat hem goeddunkt om de bescherming van soldaten en burgers in Kosovo te garanderen. Het gebruik van militair geweld bij de uitvoering van deze taak is volgens de tekst nadrukkelijk toegestaan.

Opmerkelijke route
Tot zover het goede nieuws. Minder aangenaam voor de westerse landen is het feit dat Moskou de zaken heel anders ziet. Deelnemen aan de internationale vredesoperatie is geen enkel punt, nu de bombardementen zijn gestopt. Hoewel de roebels ten enenmale ontbreken om zo'n operatie te kunnen bekostigen, schijnt dit nauwelijks een factor van belang. Het verschil van mening zit hem in de commandostructuur.

Minister van Defensie Igor Sergejev heeft verklaard voorbereidingen te treffen voor het sturen van 2000 tot 10.000 militairen naar Kosovo. Het akkoord met Belgrado voorziet in de stationering van een internationale troepenmacht onder eindverantwoordelijkheid van de VN. Dus moeten de Russische troepen, evenals de overige hofleveranciers van KFOR, natuurlijk óók een eigen sector krijgen, vindt Moskou.

Geen sprake van, zei de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Strobe Talbott. Tot nu toe tevergeefs probeerde hij afgelopen dagen in Moskou de kloof tussen beide zienswijzen te dichten. Terwijl Talbott al zijn overtuigingskracht nodig had, reed zijn eigen president hem in de wielen. Clinton zinspeelde namelijk op de mogelijkheid van een „acceptabel niveau van samenwerking”, waarbij Moskou alsnog níét onder NAVO-bevel zou vallen.

Om druk op de ketel te zetten stuurden de Russen gisteren alvast een voorhoede op weg. De 44 voertuigen waarop ”KFOR” was geschilderd reden van het noordoosten van Bosnië-Herzegovina via Belgrado naar Kosovo, wat een opmerkelijke route mag heten. Moskou stelde dat de troepen Kosovo niet zullen binnentrekken zolang er geen overeenstemming is met de NAVO. Volgens de berichten kregen de vijfhonderd man onderweg een warm onthaal van de Servische bevolking.

Niet welkom
De inherente dreiging die van een Russische zone uitgaat is evident. Deze zou in het noorden van Kosovo worden gesitueerd. De vergelijking met de deling van Duitsland, Korea en Vietnam dringt zich op. Speculaties over een toestand waarbij het zuidelijk deel van de provincie op den duur een zelfstandig ministaatje Kosova zal vormen, bevolkt met etnische Albanezen, en waarbij het noordelijk deel etnisch gezuiverd en wel aan Servië zal toevallen, lijken vergezocht. Maar deze optie uit het oog verliezen zou onverstandig zijn.

De Russen hebben bovendien gesteld dat in hun zone geen troepen welkom zijn van NAVO-landen die aan de luchtacties tegen Joegoslavië hebben deelgenomen. Oekraïne, Finland en Zweden komen wat Moskou betreft wel in aanmerking. De boude uitspraak enkele weken geleden van een Amerikaanse woordvoerder dat de Kosovaren niet moeten worden opgescheept met een „stelletje messenzwaaiende Oekraïners” krijgt zo een extra dimensie.

Leiders van de etnische Albanezen hebben al laten weten dat de verdreven Kosovaren geen enkel vertrouwen hebben in zo'n gebied bescherming te zullen genieten, laat staan dat ze bereid zijn terug te keren.