„Iedereen een gelukkige vrede”

Hij zal waarschijnlijk proberen de oppositie verder te muilkorven en zijn greep op de kleinere, naar het Westen lonkende Joegoslavische deelrepubliek Montenegro te verstevigen.

Na ruim elf weken van NAVO-luchtaanvallen stemde Milosevic in met de aftocht van zijn troepen uit Kosovo en de stationering van een door de NAVO geleide vredesmacht. Ook ging hij akkoord met vergaande autonomie voor de etnische Albanezen in Kosovo, dat door de Serviërs wordt beschouwd als de bakermat van Servië. Gezien de manier waarop hij eerdere nederlagen verwerkte, zal Milosevic zijn capitulatie voor de NAVO juist presenteren als een overwinning, waardoor de Serviërs verdere vernederingen bespaard zijn gebleven.

Nadeliger
„Beste burgers. Iedereen een gelukkige vrede toegewenst”, luidde de opening van een televisietoespraak van Milosevic die gisteren werd uitgezonden en waarin hij de nadruk legde op de 'winst' die Joegoslavië in het conflict had geboekt. Het belangrijkste is volgens Milosevic dat de Joegoslavische integriteit is gewaarborgd – een constatering die formeel juist is: het jongste vredesplan sluit een zelfstandig Kosovo uit, terwijl het voorstel van Rambouillet, van voor de bombardementen, deze mogelijkheid openhield. Maar op andere punten is het door Belgrado aangenomen plan veel nadeliger. Zo werd in ”Rambouillet” geen totale Servische troepenterugtrekking geëist.

Volgens Milosevic heeft de heroïsche Servische bevolking de wereld zelfs een dienst bewezen. „We hebben niet alleen ons land verdedigd, maar door naar de VN te stappen hebben we de VN weer op het wereldtoneel teruggebracht”, aldus Milosevic.

Begin jaren '90 wist Milosevic zijn positie als Servische leider te verstevigen, ondanks het uiteenvallen van de Joegoslavische federatie, die deels het gevolg was van zijn sterk Servisch-nationalistische politiek, en het verlies van door Serviërs bewoonde gebieden in Kroatië en Bosnië. In 1995 verwierf Milosevic, die tijdens de oorlogen in Kroatië en Bosnië werd gezien als een van de grootste oorlogshitsers, zelfs het aureool van een vredestichter.

Slachtofferschap
De door Milosevic beheerste pers is al druk bezig de nieuwe bittere pil voor de Serviërs te vergulden. Volgens de pers bestreed Milosevic de NAVO ridderlijk, maar moest hij Kosovo uiteindelijk opgeven vanwege de grote overmacht van het westerse bondgenootschap.

Ook borduren de media verder op het door Milosevic gecultiveerde Servische slachtofferschap: Servië als slachtoffer van westerse samenzwering, als een land dat een sterke leider nodig heeft om verdere vernietiging te voorkomen.

Het is echter een boodschap die voor de Servische bevolking een stuk moeilijker te verteren zal zijn nu niet alleen de militaire, maar ook de civiele en economische infrastructuur van het land grotendeels is verwoest. De meeste Serviërs zijn zich ervan bewust dat Kosovo feitelijk verloren is als gevolg van Milosevic' onverzettelijke houding tegenover de NAVO. Ze weten dat Milosevic voorafgaand aan de NAVO-luchtaanvallen het vredesplan van Rambouillet verwierp, dat veel gunstiger voor de Serviërs was dan het akkoord dat nu met de bombardementen is afgedwongen.

Milosevic zal waarschijnlijk zijn eigen propaganda en de onderdrukking van dissidenten opvoeren. „Altijd als hij onder internationale druk bezwijkt, voert hij de binnenlandse onderdrukking op”, zegt Zoran Djindjic, een van de belangrijkste oppositieleiders van Servië.

Opstand
„Milosevic zal erin slagen tot begin deze herfst aan de macht te blijven”, voorspelt de in Belgrado verschijnende nieuwsbrief V.I.P. „Maar de herfst zal hem tal van problemen brengen”. Als de winterse kou inzet in Servië, als velen geen geld, voedsel of brandstof om het huis te verwarmen meer hebben, breekt er een opstand uit, zegt het onafhankelijke blad. De NAVO heeft de Servische brandstofvoorziening ernstig getroffen met de verwoesting van raffinaderijen en oliedepots.

Twee jaar geleden braken er ook massale protesten los in de winter, na gemeenteraadsverkiezingen die door de oppositie waren gewonnen, maar die door Milosevic ongeldig waren verklaard. Uiteindelijk slaagde de oppositie er toen niet in Milosevic de genadeklap toe te dienen. Milosevic ging net op tijd overstag en erkende de overwinningen van de oppositie, en wist zijn politieke tegenstanders daarna tegen elkaar uit te spelen.

Vanwege de oorlog en de economische malaise heeft Milosevic al grote moeite de salarissen van staatswerknemers en pensioenen te betalen. Het Westen weigert Servië financieel te hulp te schieten zolang Milosevic daar de dienst uitmaakt. Internationaal is Milosevic geïsoleerd door de aanklacht wegens oorlogsmisdaden en het internationale arrestatiebevel die het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag tegen hem heeft uitgevaardigd. De Amerikaanse reizende ambassadeur voor oorlogsmisdaden, David Scheffer, zei gisteren dat daar mogelijk nog een aanklacht wegens volkerenmoord bovenop komt. Milosevic is het eerste staatshoofd in de geschiedenis dat is aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden.

Hoop
De internationale gemeenschap lijkt zich niet neer te willen leggen bij alleen vrede in Kosovo, maar hoopt ook op democratiseringen in Joegoslavië. „Het beste dat Servië kan overkomen is dat de huidige gebeurtenissen voor een gezonde schok zorgen en dat er democratische hervormingen worden afgedwongen door de bevolking”, zo werd de Franse minister van Buitenlandse Zaken Hubert Védrine gisteren aangehaald door de krant Le Monde.

De directe vertrouwelingen waarmee Milosevic zich omringt en die voor hun trouw zijn beloond met een puissante rijkdom, zullen het zinkende schip mogelijk verlaten nadat ze tegoeden in het buitenland in veiligheid hebben gebracht. Ook de teleurgestelde en slecht betaalde officieren van het Joegoslavische leger kunnen zich tegen de president keren. Het leger, dat grote verliezen opliep in de NAVO-campagne tegen Joegoslavië, is het grootste slachtoffer van Milosevic' onderschatting van de vastberadenheid van de alliantie.

In tijden van oorlog wist Milosevic zich met succes op te werpen als de man die Servië kon beschermen tegen een internationaal complot. In vredestijd was hij voor velen een despoot en onderdrukker van de oppositie. De kans is groot dat hij die rol nu weer gaat vervullen.