„Wanneer kan ik beginnen?”

In het stoffige legerkamp moet luitenant-generaal John Hendrix het moreel hoog houden van piloten en ondersteunend personeel, die nog nooit in touw zijn gekomen en die zich afvragen of het ooit wel eens zover zal komen. Grote delen van de dag wijdt Hendrix aan het beantwoorden van verschillende vragen die sterk op elkaar lijken. „Waarom ben ik hier? Wanneer kan ik van start gaan? Kan ik gauw datgene gaan doen, waarvoor ik ben gekomen?”

Frontlinie
In het felle licht van de publiciteit arriveerden een maand geleden de 24 helikopters op Albanese bodem. Daarbij gevoegd een reeks gevechtsvoertuigen en rond de 5000 man ondersteunend personeel, en de NAVO leek klaar voor het echte werk. De gevreesde vliegende tanks zouden de Serviërs eens geduchte klappen gaan uitdelen, was de verwachting. In plaats daarvan liepen de gevechtsheli's en toebehoren zelf schade op, als gevolg van een verbitterd debat over de inzetbaarheid ervan.

Zodra generaal Hendrix en zijn manschappen hun laagvliegende, zwaarbewapende toestellen gevechtsklaar hadden gemaakt, werd duidelijk dat ze niet zo'n haast hadden hoeven maken. President Clinton, aangemoedigd door topmensen binnen het Pentagon, oordeelde het gebruik van de Apaches boven het Kosovaarse strijdtoneel te gevaarlijk. Voor dat oordeel hoefden er niet eens Servische luchtdoelraketten aan te pas te komen. Alleen al het terrein was kennelijk zo gevaarlijk, dat twee van de toestellen tijdens een oefenvlucht verloren gingen.

„Ja, er is sprake van onderhuidse spanning in het kamp vanwege het ontbreken van actie”, zei Hendrix vorige week in een interview. „We zouden graag met ons werk willen beginnen en het afmaken.” Maar hij haastte zich haastig eraan toe te voegen: „We zijn geen bende onbesuisde vechtjassen. Ik zal de bevelen van de president opvolgen.”

De troepen die op de frontlinie van frustratie dienstdoen, zijn mannen zoals Marlon Gordon. De sergeant staat de hele dag gereed om in actie te komen. Zodra de generaal het bevel geeft, moet hij ervoor zorgen dat de bemanning van 'zijn' Apache met een lading dodelijke raketten onder de vleugels kan opstijgen. „We zijn er voor een goede zaak, maar we kunnen de missie waarvoor we kwamen niet uitvoeren”, zegt de 26-jarige militair uit Zuid-Carolina. „Ik kan rustig zeggen dat bijna iedereen het gevoel heeft; waarvoor zijn we hier eigenlijk, als we toch niets mogen uitvoeren?”

Ontmoedigd
De markante helikopters staan nu zij aan zij in een hoek van een chaotisch vliegveld in de buurt van Tirana, de hoofdstad van Albanië, opgesteld. In tegenstelling dan de vliegtuigen van de luchtmacht en de marine, die op een paar kilometer hoogte over komen vliegen, blijven de Apaches aan de grond. Van het beschieten van Servische tanks, artillerie en manschappen is geen sprake.

In plaats van de AH-64 Apaches van het leger moeten de A-10 Thundebolts van de luchtmacht hun rondjes op geringe hoogte trekken. De vliegtuigen, vanwege hun lompe uiterlijk en dreigende kanon in de neus ook wel „wrattenzwijn” genoemd, zijn minder wendbaar dan de helikopters, maar ook minder kwetsbaar voor het door de NAVO gevreesde mobiele luchtdoelgeschut. Daarnaast zetten de Amerikanen sinds vorige week aangepaste transportvliegtuigen van het type Hercules in. Deze toestellen zijn een soort vliegend kanonneerdek.

Het besluit van Clinton andere vliegtuigen in te zetten maakt het werk van Hendrix alleen maar lastiger. Met de dag raken zijn manschappen meer gefrustreerd. De meesten mogen de kale basis die de hele dag in de zon ligt te bakken niet af. Nadat het terrein eerst wekenlang een modderpoel vormde, zet nu overal een gelige laag stof het accent. Vlakbij opstijgende en landende vliegtuigen die worden ingezet voor de hulpverlening aan gevluchte etnische Albanezen doen het stof met onverbiddelijke regelmaat opwervelen.

„Het is een ware uitdaging ervoor te zorgen dat mensen op scherp blijven”, zegt de generaal. „We proberen het moreel zo hoog als mogelijk te houden. Ik zal in sommige gevallen verliezen. Er zullen soldaten rondlopen die ontmoedigd zijn, doordat ze hun werk niet kunnen doen.”

Kyle Essannason-Olano uit Brooklyn is er zo een. Terwijl straaltjes zweet van zijn gezicht lopen, voert hij een onderhoudsklus aan een Apache uit. „Het is zeer frustrerend”, zegt de 21-jarige vlotte verschijning. „Of we volbrengen onze missie, óf we gaan naar huis. Door hier rond te hangen verspillen we een hoop tijd.”

Lager pitje
Van het laatste heeft het verdacht veel weg. Het schuiven met de Apaches zal geen schoonheidsprijs krijgen. Eerst zouden de heli's in Macedonië worden gestationeerd. De autoriteiten weigerden echter toestemming te verlenen, waarop noodgedwongen Albanië als thuishaven werd aangemerkt. Vervolgens bestond er onduidelijkheid over de ondersteuningsmacht. Toen deze uiteindelijk tot gewenste sterkte was aangevuld, verongelukten bij twee afzonderlijke, nachtelijke oefeningen twee helikopters. De tweede keer kwamen beide piloten om het leven, dit, terwijl al die tijd geen enkele NAVO-soldaat door vijandelijk vuur werd gedood!

Generaal Hendrix heeft het trainingsprogramma noodgedwongen op een lager pitje gezet. „Je kunt mensen niet iedere dag opnieuw fel laten trainen voor de finale om de wereldbeker, als je geen zekerheid hebt of je die wel eens zult spelen”, zegt luitenant-kolonel Garrie Dornan, woordvoerder van de Apache-eenheid, tegen de Washington Post. Task Force Hawk blijft voorlopig aan de grond.